Кому случалось из Болховского уезда перебираться в Жиздринский, того, вероятно, поражала резкая разница между породой людей в Орловской губернии и калужской породой.

Kaikki, jotka ovat muuttaneet Bolhovin piirikunnasta Zizdrin piirikuntaan, ovat todennäköisesti huomanneet suuren eron Orlovin ja Kalugan alueiden asukkaiden välillä.

Орловский мужик невелик ростом, сутуловат, угрюм, глядит исподлобья, живет в дрянных осиновых избенках, ходит на барщину, торговлей не занимается, ест плохо, носит лапти; калужский оброчный мужик обитает в просторных сосновых избах, высок ростом, глядит смело и весело, лицом чист и бел, торгует маслом и дегтем и по праздникам ходит в сапогах.

Orlovin maalaiset ovat pienikokoisia, kumartuneita ja synkkiä. He katsovat maahan, asuvat huonolaatuisissa koivuhuvimmissa, käyvät pakkotyössä, eivät harjoita kauppaa, syövät huonosti ja käyttävät kengänpaloja. Kalugan vuokra-maalaiset asuvat tilavissa koivuhuvimmissa, ovat suurikokoisia, katsovat rohkeasti ja iloisesti, heidän kasvojensa ovat puhtaat ja valkoiset, ja he käyvät kauppaa voilla ja tervalla ja käyttävät juhlapyhinä saappaita.

Орловская деревня (мы говорим о восточной части Орловской губернии) обыкновенно расположена среди распаханных полей, близ оврага, кое-как превращенного в грязный пруд.

Orlovin kylä (puhumme Orlovin maakunnan itäosasta) sijaitsee yleensä kyntöpeltojen keskellä, lähellä rotkoa, joka on jotenkin muutettu likaiseksi lammeksi.

Кроме немногих ракит, всегда готовых к услугам, да двух-трех тощих берез, деревца на версту кругом не увидишь; изба лепится к избе, крыши закиданы гнилой соломой...

Muutamia aina palvelukseen valmiita pajupensaita ja kaksi-kolme kuihtunutta koivua lukuun ottamatta ei näe puita mailin matkalla. Huvimot ovat aivan toistensa vieressä, ja katot on peitetty mätäneellä olkilla...

Калужская деревня, напротив, большею частью окружена лесом; избы стоят вольней и прямей, крыты тесом; ворота плотно запираются, плетень на задворке не разметан и не вывалился наружу, не зовет в гости всякую прохожую свинью...

Kalugan kylä sen sijaan on enimmäkseen metsän ympäröimä. Huvimit seisovat vapaammin ja suoremmin, ja ne on peitetty laudoilla. Portit suljetaan tiukasti, aita ei ole sotkuinen eikä se vuotaa ulos, eikä se kutsu kaikkia ohi kulkevia sikoja vierailulle...

И для охотника в Калужской губернии лучше.

Ja metsästäjän kannalta Kalugan maakunta on parempi.

В Орловской губернии последние леса и площадя * исчезнут лет через пять, а болот и в помине нет; в Калужской,

Orlovin maakunnassa viimeiset metsät ja nummeat * katoavat viiden vuoden kuluessa, eikä suojaa ole lainkaan. Kalugan maakunnassa

напротив, засеки тянутся на сотни, болота на десятки верст, и не перевелась еще благородная птица тетерев, водится добродушный дупель, и хлопотунья куропатка своим порывистым взлетом веселит и пугает стрелка и собаку.

nummeat jatkuvat satoja ja satoja verstöjä, ja suot ulottuvat kymmenien verstöjen päähän. Aatelainen teetteripari ei ole vielä kadonnut, ja ystävällinen pöllö lentelee, ja huolestunut metsästäjä ja koira saavat nauttia kauriin impulsiivisesta lentämisestä.

В качестве охотника посещая Жиздринский уезд, сошелся я в поле и познакомился с одним калужским мелким помещиком, Полутыкиным, страстным охотником и, следовательно, отличным человеком.

Kun vieraillin Zizdrin piirikunnassa metsästäjänä, tapasin kentällä erään Kalugan pienomistajan, Polutykin, joka oli innokas metsästäjä ja siksi erinomainen ihminen.

Водились за ним, правда, некоторые слабости: он, например, сватался за всех богатых невест в губернии и, получив отказ от руки и от дому, с сокрушенным сердцем доверял свое горе всем друзьям и знакомым, а родителям невест продолжал посылать в подарок кислые персики и другие сырые произведения своего сада;

Hänellä oli tosin joitakin heikkouksia: hän esimerkiksi kosi kaikkia rikkaita morsiamia maakunnassa ja saatuaan kieltäytymisen sekä morsiamelta että tämän perheeltä hän kertoi surunsa kaikille ystäville ja tuttaville ja jatkoi silti lähettämään vanhemmilleen happamia persikoita ja muita raakoja puutarhatuotteita lahjaksi.

любил повторять один и тот же анекдот, который, несмотря на уважение г-на Полутыкина к его достоинствам, решительно никогда никого не смешил;

Hän piti mielellään toistamasta samaa vitsiä, joka, huolimatta herra Polutykinin arvostuksesta hänen hyveitään kohtaan, ei koskaan naurattanut ketään.

хвалил сочинения Акима Нахимова и повесть «Пинну»; заикался; называл свою собаку Астрономом; вместо однако говорил одначе и завел у себя в доме французскую кухню, тайна которой, по понятиям его повара, состояла в полном изменении естественного вкуса каждого кушанья: мясо у этого искусника отзывалось рыбой, рыба — грибами, макароны — порохом; зато ни одна морковка не попадала в суп, не приняв вида ромба или трапеции.

Hän ylisti Akim Nahimovin teoksia ja novellia "Pinnu". Hän änkytti. Hän kutsui koiraansa Astronomiksi. Hän sanoi "kuitenkin" sijasta "kai", ja hän toi taloonsa ranskalaisen keittiön, jonka salaisuus hänen kokkinsa mielestä oli jokaisen ruokalajin luonnollisen maun täydellinen muuttaminen: tämän taitelijan liha maistui kalalta, kala sieniltä, makaronit ruudilta. Toisaalta yksikään porkkana ei päätynyt keittoon ennen kuin se oli muuttunut kolmio- tai suorakulmaiseksi.

Но, за исключением этих немногих и незначительных недостатков, г-н Полутыкин был, как уже сказано, отличный человек.

Mutta näistä vähäisistä ja merkityksettömistä puutteista huolimatta herra Polutykin oli, kuten jo sanottiin, erinomainen ihminen.

В первый же день моего знакомства с г. Полутыкиным он пригласил меня на ночь к себе.

Ensimmäisenä päivänä, jolloin tutustuin herra Polutykinin kanssa, hän kutsui minut yöksi luokseen.

— До меня верст пять будет, — прибавил он, — пешком идти далеко; зайдемте сперва к Хорю. (Читатель позволит мне не передавать его заиканья.)

– Minun luokseni on viisi verstöä, hän lisäsi. – Jalkaisin on kauas mennä. Käydään ensin Horjussa. (Lukija salli minun jättämään hänen änkytyksensä huomiotta.)

— А кто такой Хорь?

– Ja kuka on tämä Horj?

— А мой мужик... Он отсюда близехонько.

– Minun talonpoikani... Hän asuu aivan tässä lähellä.

Мы отправились к нему.

Menimme hänen luokseen.

Посреди леса, на расчищенной и разработанной поляне, возвышалась одинокая усадьба Хоря.

Metsän keskellä, raivatulla ja viljeltyllä kentällä, kohosi Horjin yksinäinen kartano.

Она состояла из нескольких сосновых срубов, соединенных заборами; перед главной избой тянулся навес, подпертый тоненькими столбиками.

Se koostui useista mäntyhirsihuoneista, joita yhdisti aita. Päähuoneen edustalla oli katos, jota tukivat ohuet pylväät.

Мы вошли.

Menimme sisään.

Нас встретил молодой парень, лет двадцати, высокий и красивый.

Meitä tervehti noin kaksikymmenvuotias nuorimies, joka oli pitkä ja komea.

— А, Федя! Дома Хорь? — спросил его г-н Полутыкин.

– Hei, Fedia! Onko Horj kotona? g-n Polutykin kysyi.

— Нет, Хорь в город уехал, — отвечал парень, улыбаясь и показывая ряд белых, как снег, зубов. — Тележку заложить прикажете?

– Ei, Horj lähti kaupunkiin, – nuorimies vastasi hymyillen ja näyttäen rivin lumenvalkoisia hampaita. – Haluatko, että lastaan vaunut?

— Да, брат, тележку. Да принеси нам квасу.

– Kyllä, poika, vaunut. Ja tuo meille kvasia.

Мы вошли в избу.

Menimme huoneeseen.

Ни одна суздальская картина не залепляла чистых бревенчатых стен; в углу, перед тяжелым образом в серебряном окладе, теплилась лампадка; липовый стол недавно был выскоблен и вымыт; между бревнами и по косякам окон не скиталось резвых прусаков, не скрывалось задумчивых тараканов.

Yksikään Suzdalin maalaus ei peittänyt puhtaita hirsiseinämiä. Kulmassa, raskaan, hopeisin koristein säilytetyn kuvan edessä paloi pieni lamppu. Pihlajapöytä oli vastikään hiottu ja pestu. Hirsien välissä ja ikkunakarmioissa ei kuljeskellut vilkkaita torakoita eikä piiloutunut mietteliäitä kotisirkkoja.

Молодой парень скоро появился с большой белой кружкой, наполненной хорошим квасом, с огромным ломтем пшеничного хлеба и с дюжиной соленых огурцов в деревянной миске.

Nuorimies palasi pian suurella valkoisella kupilla, joka oli täynnä hyvää kvasia, valtavalla palalla vehnäleipää ja kymmenellä suolakurkkua puuastiassa.

Он поставил все эти припасы на стол, прислонился к двери и начал с улыбкой на нас поглядывать.

Hän asetti kaikki nämä tarvikkeet pöydälle, nojautui ovelle ja alkoi hymyillen katsella meitä.

Не успели мы доесть нашей закуски, как уже телега застучала перед крыльцом.

Emme ehtineet syödä loppuun välipalamme, kun vaunut jo kolhaisivat kuistin eteen.

Мы вышли.

Menimme ulos.

Мальчик лет пятнадцати, кудрявый и краснощекий, сидел кучером и с трудом удерживал сытого пегого жеребца.

Viisitoistavuotias poika, kiharatukkainen ja punatukkainen, istui kuskina ja piti hädin tuskin ohjaksia täysravitun valkoisen hevosen kimpussa.

Кругом телеги стояло человек шесть молодых великанов, очень похожих друг на друга и на Федю.

Vaunujen ympärillä seisoi kuusi nuorta jättiläistä, jotka muistuttivat hyvin paljon toisiaan ja Fedyaakin.

«Всё дети Хоря!» —

“Nämä kaikki ovat Horjan lapsia!”

заметил Полутыкин.

huomautti Polutykin.

«Всё Хорьки, — подхватил Федя, который вышел вслед за нами на крыльцо, — да еще не все: Потап в лесу, а Сидор уехал со старым Хорем в город...

“Ne kaikki ovat Horjia”, toisti Fedya, joka seurasi meitä kuistille. “Mutta eivät kaikki: Potap on metsässä, ja Sidor lähti vanhan Horjan kanssa kaupunkiin...”

Смотри же, Вася, — продолжал он, обращаясь к кучеру, — духом сомчи: барина везешь. Только на толчках-то, смотри, потише: и телегу-то попортишь, да и барское черево обеспокоишь!»

“Katso nyt, Vasia”, hän jatkoi osoittaen kuskia. “Aja reippaasti. Mutta älä tee liian voimakkaita nyökytyksiä: pilaat vaunut ja ärsytät herraa!”

Остальные Хорьки усмехнулись от выходки Феди.

Muut Horjat nauroivat Fedyan vitsille.

«Подсадить Астронома!» —

“Nostakaa Tähtitieteilijä kyytiin!”

торжественно воскликнул г-н Полутыкин.

huusi Polutykin juhlallisesti.

Федя, не без удовольствия, поднял на воздух принужденно улыбавшуюся собаку и положил ее на дно телеги.

Fedya nosti vastahakoisesti hymyilevän koiran ilmaan ja laski sen vaunujen pohjalle.

Вася дал вожжи лошади.

Vasja tarttui hevosen ohjiin.

Мы покатили.

Lähdimme matkaan.

«А вот это моя контора, — сказал мне вдруг г-н Полутыкин, указывая на небольшой низенький домик, — хотите зайти?» —

“Ja tämä on minun toimistoni”, sanoi Polutykin yhtäkkiä osoittaen pientä matalaa taloa. “Haluatko tulla sisään?”

«Извольте». —

“Kyllä vain.”

«Она теперь упразднена, — заметил он, слезая, — а всё посмотреть стоит».

“Se on nyt lakkautettu”, hän huomautti poistuessaan. “Mutta kannattaa kuitenkin käydä katsomassa.”

Контора состояла из двух пустых комнат.

Toimisto koostui kahdesta tyhjästä huoneesta.

Сторож, кривой старик, прибежал с задворья.

Vartija, ryppyinen vanha mies, tuli paikalle takapihasta.

«Здравствуй, Миняич, — проговорил г-н Полутыкин, — а где же вода?»

“Hei, Minyaich”, sanoi Polutykin. “Missä vesi on?”

Кривой старик исчез и тотчас вернулся с бутылкой воды и двумя стаканами.

Ryppyinen vanha mies katosi ja palasi hetkeksi myöhemmin vesipullon ja kahden lasin kanssa.

«Отведайте, — сказал мне Полутыкин, — это у меня хорошая, ключевая вода».

“Maista”, sanoi Polutykin minulle. “Tämä on hyvää, lähdevettä.”

Мы выпили по стакану, причем старик нам кланялся в пояс.

Joisimme kumpikin lasillisen, ja vanha mies kumarsi meille syvään.

«Ну, теперь, кажется, мы можем ехать, — заметил мой новый приятель. — В этой конторе я продал купцу Аллилуеву четыре десятины лесу за выгодную цену».

“No, nyt voimme kai lähteä matkaan”, huomautti uusi ystäväni. “Myin tässä toimistossa kauppias Alliluievalle neljä desiatia metsää hyvään hintaan.”

Мы сели в телегу и через полчаса уже въезжали на двор господского дома.

Noustuimme vaunuun ja päädyimme puolen tunnin kuluttua herraskartanon pihalle.

— Скажите, пожалуйста, — спросил я Полутыкина за ужином, — отчего у вас Хорь живет отдельно от прочих ваших мужиков?

“Sanokaa minulle”, kysyin Polutykinilta päivällisen aikana, “miksi Horj asuu erillään muista työmiehistänne?”

— А вот отчего: он у меня мужик умный.

“Koska hän on minun mielestäni fiksu työmies.”

Лет двадцать пять тому назад изба у него сгорела; вот и пришел он к моему покойному батюшке и говорит: дескать, позвольте мне, Николай Кузьмич, поселиться у вас в лесу на болоте.

Noin 25 vuotta sitten hänen talonsa paloi. Silloin hän tuli edesmennen isäni luo ja sanoi: “Antakaa minun, Nikolai Kuzmich, asua metsässä, kosteikolla.”

Я вам стану оброк платить хороший. —

“Maksan teille hyvän veron.”

«Да зачем тебе селиться на болоте?» —

“Mutta miksi haluat asua kosteikolla?”

«Да уж так; только вы, батюшка, Николай Кузьмич, ни в какую работу употреблять меня уж не извольте, а оброк положите, какой сами знаете». —

“No, siksi. Mutta älkää pakottako minua työskentelemään, vaan asettakaa veron haluamanne suuruiseksi.”

«Пятьдесят рублев в год!» —

“Viisikymmentä ruplaa vuodessa!”

«Извольте». —

“Hyvä on.”

«Да без недоимок у меня, смотри!» —

“Ja minulla ei ole verovajeita, katsokaa!”

«Известно, без недоимок...»

“Tiedän, ei verovajeita...”

Вот он и поселился на болоте.

Ja niin hän asettui asumaan kosteikolle.

С тех пор Хорем его и прозвали.

Siitä lähtien häntä alettiin kutsua nimellä Horem.

— Ну, и разбогател? — спросил я.

– “Ja sitten hän rikastui?” kysyin.

— Разбогател. Теперь он мне сто целковых оброка платит, да еще я, пожалуй, накину. Я уж ему не раз говорил: «Откупись, Хорь, эй, откупись!..» А он, бестия, меня уверяет, что нечем; денег, дескать, нету... Да, как бы не так!..

– “Rikastui. Nyt hän maksaa minulle sata ruplaa veroa, ja ehkä lisään vieläkin. Olen usein sanonut hänelle: ‘Lunasta itsesi, Hore, hei, lunasta itsesi!’ Mutta hän, paskiainen, väittää, ettei hänellä ole varaa – ei ole rahaa... No, ei kai sitten!”

На другой день мы тотчас после чаю опять отправились на охоту.

Seuraavana päivänä lähdimme heti teen jälkeen jälleen metsästämään.

Проезжая через деревню, г-н Полутыкин велел кучеру остановиться у низенькой избы и звучно воскликнул: «Калиныч!» —

Ajaessamme kylän läpi herra Polutykin käski ratsumiestä pysähtymään pienen mökin eteen ja huusi kovalla äänellä: “Kalyntš!”

«Сейчас, батюшка, сейчас, — раздался голос со двора, — лапоть подвязываю».

“Hetki, isä, hetki”, kuului ääni pihalta. “Sidon nyt kengät.”

Мы поехали шагом; за деревней догнал нас человек лет сорока, высокого роста, худой, с небольшой загнутой назад головкой.

Lähdimme kävelemään. Kylän ulkopuolella meitä tuli vastaan noin nelikymmenvuotias mies, pitkä, hoikko, pieni taakse käännetty pää.

Это был Калиныч.

Se oli Kalyntš.

Его добродушное смуглое лицо, кое-где отмеченное рябинами, мне понравилось с первого взгляда.

Hänen ystävällinen, päivetynnä oleva kasvojensa miellyttivät minua heti ensimmäisellä näkemisellä.

Калиныч (как узнал я после) каждый день ходил с барином на охоту, носил его сумку, иногда и ружье, замечал, где садится птица, доставал воды, набирал земляники, устроивал шалаши, бегал за дрожками; без него г-н Полутыкин шагу ступить не мог.

Kalyntš (kuten sain myöhemmin tietää) lähti joka päivä herransa kanssa metsästämään, kantoi hänen salkkuaan, joskus myös asetta, huomasi, missä linnut laskeutuivat, toi vettä, poimi mansikoita, pystytti teltoja ja juoksi jälkien perään. Herra Polutykin ei voinut lähteä ulos ilman häntä.

Калиныч был человек самого веселого, самого кроткого нрава, беспрестанно попевал вполголоса, беззаботно поглядывал во все стороны, говорил немного в нос, улыбаясь, прищуривал свои светло-голубые глаза и часто брался рукою за свою жидкую, клиновидную бороду.

Kalyntš oli hyvin iloinen ja lempeä mies, joka lauloi jatkuvasti hiljaa ja katsoi huolettomasti ympärilleen. Hän puhui hiukan nenänsä kautta, hymyillen räpytteli vaaleansinisiä silmiään ja koski usein ohukaista, kolmioon muotoiltua partaansa.

Ходил он нескоро, но большими шагами, слегка подпираясь длинной и тонкой палкой.

Hän käveli hitaasti, mutta suurin askelin, tukeutuen hiukan pitkään ja ohukaiseen keppään.

В течение дня он не раз заговаривал со мною, услуживал мне без раболепства, но за барином наблюдал, как за ребенком.

Päivän aikana hän puhui minulle useita kertoja ja palveli minua ilman alistumista, mutta valvoi herraansa kuin lasta.

Когда невыносимый полуденный зной заставил нас искать убежища, он свел нас на свою пасеку, в самую глушь леса.

Kun kestämätön keskipäivän kuumuus pakotti meidät etsimään suojaa, hän vei meidät metsän syvyyksiin omalle mehiläishoitotilalleen.

Калиныч отворил нам избушку, увешанную пучками сухих душистых трав, уложил нас на свежем сене, а сам надел на голову род мешка с сеткой, взял нож, горшок и головешку и отправился на пасеку вырезать нам сот.

Kalyntš avasi meille pienen mökki, joka oli täynnä kuivien tuoksuvaisten yrttien nippuja, asetti meidät tuoreen heinään ja laittoi päähänsä säkki, jossa oli verkko, otti veitsen, kattilan ja tulisuihkut ja lähti mehiläishoitotilalle tekemään meille hunajaa.

Мы запили прозрачный теплый мед ключевой водой и заснули под однообразное жужжанье пчел и болтливый лепет листьев.

Juoimme läpinäkyvää, lämmintä hunajaa lähdevedellä ja nukahdimme mehiläisten jatkuvaan surinaan ja lehtien rahinaan.

Легкий порыв ветерка разбудил меня...

Kevyt tuulenvire herätti minut...

Я открыл глаза и увидел Калиныча: он сидел на пороге полураскрытой двери и ножом вырезывал ложку.

Avasin silmäni ja näin Kalyntšin: hän istui puoliksi avatun oven kynnyksellä ja veitsellä leikkasi lusikan.

Я долго любовался его лицом, кротким и ясным, как вечернее небо.

Kauan katselin hänen kasvojansa, jotka olivat lempeät ja selkeät kuin ilta taivaalla.

Г-н Полутыкин тоже проснулся.

Herra Polutykin oli myös herännyt.

Мы не тотчас встали.

Emme heti nousseet ylös.

Приятно после долгой ходьбы и глубокого сна лежать неподвижно на сене: тело нежится и томится, легким жаром пышет лицо, сладкая лень смыкает глаза.

On mukavaa pitkän kävelyn ja syvän unen jälkeen maata liikkumatta heinässä: ruumis rentoutuu ja kaipaa, kasvot hehkuvat kevyesti, ja suloinen laiskuus sulkee silmät.

Наконец мы встали и опять пошли бродить до вечера.

Lopulta nousimme jälleen ja kuljeskelimme iltapäivään asti.

За ужином я заговорил опять о Хоре да о Калиныче.

Illallisella aloin jälleen puhua Horesta ja Kalyntšista.

«Калиныч — добрый мужик, — сказал мне г. Полутыкин, — усердный и услужливый мужик; хозяйство в исправности, одначе, содержать не может: я его всё оттягиваю. Каждый день со мной на охоту ходит...

"Kalyntš on hyvä mies", sanoi herra Polutykin minulle, "ahkera ja avulias mies; hän pystyy pitämään talon kunnossa, mutta ei pysty ylläpitämään sitä: lykkään asiaa aina uudestaan. Hän käy joka päivä metsästämässä kanssani..."

Какое уж тут хозяйство, — посудите сами».

"Mitä sitten talonpito", sanoi hän, "voitte itsekin päätellä."

Я с ним согласился, и мы легли спать.

Olin hänen kanssaan samaa mieltä, ja menimme nukkumaan.

На другой день г-н Полутыкин принужден был отправиться в город по делу с соседом Пичуковым. Сосед Пичуков запахал у него землю и на запаханной земле высек его же бабу.

Seuraavana päivänä herra Polutykinin oli mentävä kaupunkiin asioiden hoitoon naapurinsa Pichukovin kanssa. Naapuri Pichukov oli kyntänyt hänen maansa, ja kyntämässä ollut nainen oli nakertanut hänen vaimonsa pyllyä.

На охоту поехал я один и перед вечером завернул к Хорю.

Menin metsästämään yksin ja kävin illalla Horin luona.

На пороге избы встретил меня старик — лысый, низкого роста, плечистый и плотный — сам Хорь.

Portilla minua vastasi vanha mies – kalju, lyhytkasvuinen, vahva ja tukeva – Hori itse.

Я с любопытством посмотрел на этого Хоря. Склад его лица напоминал Сократа: такой же высокий, шишковатый лоб, такие же маленькие глазки, такой же курносый нос.

Katsoin Horia uteliaana. Hänen kasvojensa rakenne muistutti Sokratesia: sama korkea ja kuoppainen otsa, samat pienet silmät ja sama kärventynyt nenä.

Мы вошли вместе в избу.

Menimme yhdessä mökkiin.

Тот же Федя принес мне молока с черным хлебом.

Sama Fedja toi minulle maitoa ja rautaisia leipiä.

Хорь присел на скамью и, преспокойно поглаживая свою курчавую бороду, вступил со мною в разговор.

Hori istuutui penkille ja alkoi rauhallisesti silitellä karvaista partaansa ja keskustella kanssani.

Он, казалось, чувствовал свое достоинство, говорил и двигался медленно, изредка посмеивался из-под длинных своих усов.

Hän näytti tuntevan oman arvokkuutensa, puhui ja liikui hitaasti ja nauroi silloin tällöin pitkien kulmakarvojensa alta.

Мы с ним толковали о посеве, об урожае, о крестьянском быте...

Puhuimme kylvöstä, sadosta ja talonpoikien elämästä...

Он со мной всё как будто соглашался; только потом мне становилось совестно, и я чувствовал, что говорю не то...

Hän näytti olevan samaa mieltä kanssani, mutta sitten minua alkoi vaivata syyllisyys, ja tunsin puhuvani väärin.

Так оно как-то странно выходило.

Se meni jotenkin kummallisesti.

Хорь выражался иногда мудрено, должно быть, из осторожности...

Hori ilmaisi itseään joskus kryptisesti, luultavasti varovaisuuden takia...

Вот вам образчик нашего разговора:

Tässä on esimerkki keskustelustamme:

— Послушай-ка, Хорь, — говорил я ему, — отчего ты не откупишься от своего барина?

– Kuule nyt, Hori, – sanoin hänelle, – miksi et lunasta itseäsi isännältäsi?

— А для чего мне откупаться? Теперь я своего барина знаю и оброк свой знаю... барин у нас хороший.

– Mutta miksi minun pitäisi lunastaa itseni? Nyt tiedän, kuka isäntäni on, ja tiedän veronkin... meidän isäntämme on hyvä.

— Всё же лучше на свободе, — заметил я.

– Silti on parempi olla vapaa, – huomautin.

Хорь посмотрел на меня сбоку.

Hori katsoi minua sivulta.

— Вестимо, — проговорил он.

– Totta kai, – vastasi hän.

— Ну, так отчего же ты не откупаешься?

– No, miksi et sitten lunasta itseäsi?

Хорь покрутил головой.

Hori pyöräytti päätään.

— Чем, батюшка, откупиться прикажешь?

– Millä, isäni, aiot lunastaa itsesi?

— Ну, полно, старина...

– No, riittää jo, vanha ystävä...

— Попал Хорь в вольные люди, — продолжал он вполголоса, как будто про себя, — кто без бороды живет, тот Хорю и на́больший.

– Hori joutui vapaaksi, – jatkoi hän hiljaa, ikään kuin itsekseen, – ja se, joka elää ilman partaa, on Horille suurin.

— А ты сам бороду сбрей.

– Ja sinä voisit itse ajella partasi.

— Что борода? борода — трава: скосить можно.

– Mitä parta? Parta on ruohoa: se voidaan ajella pois.

— Ну, так что ж?

– No, entä sitten?

— А, знать, Хорь прямо в купцы попадет; купцам-то жизнь хорошая, да и те в бородах.

– Ai, Hori päätyy suoraan kauppiaiden luo; kauppiailla on hyvä elämä, ja hekin käyttävät partaa.

— А что, ведь ты тоже торговлей занимаешься? — спросил я его.

– Mutta sinähän itsekin teet kauppaa? – kysyin häneltä.

— Торгуем помаленьку маслишком да дегтишком... Что же, тележку, батюшка, прикажешь заложить?

– Kauppaamme pieniä määriä öljyä ja tervaa... No, isäni, aiotko pantata vaunut?

«Крепок ты на язык и человек себе на уме», — подумал я.

“Olet hyvin suorapuheinen ja omahyväinen”, ajattelin.

— Нет, — сказал я вслух, — тележки мне не надо; я завтра около твоей усадьбы похожу и, если позволишь, останусь ночевать у тебя в сенном сарае.

– Ei, – sanoin ääneen, – en tarvitse vaunuja. Käyn huomenna katsomassa taloasi ja jos sallit, yövyn heinäkatossasi.

— Милости просим. Да покойно ли тебе будет в сарае? Я прикажу бабам постлать тебе простыню и положить подушку. Эй, бабы! — вскричал он, поднимаясь с места, — сюда, бабы!.. А ты, Федя, поди с ними. Бабы ведь народ глупый.

– Ole hyvä. Mutta olisiko sinulla mukavaa katossa? Käsken naiset levittämään sinulle vuodelevyn ja asettamaan tyynyn. Hei, naiset! – huusi hän noustessaan paikaltaan – tänne, naiset!.. Ja sinä, Fedja, mene heidän kanssaan. Naiset ovat tyhmä kansa.

Четверть часа спустя Федя с фонарем проводил меня в сарай.

Vartti myöhemmin Fedja vei minut katossa olevaan aitioon kynttilän kanssa.

Я бросился на душистое сено, собака свернулась у ног моих; Федя пожелал мне доброй ночи, дверь заскрипела и захлопнулась.

Heitin itseni tuoksuvaan heinään, koira kääriytyi jalkojeni ääreen; Fedja toivotti minulle hyvää yötä, ovi narisi ja sulkeutui.

Я довольно долго не мог заснуть.

En voinut nukahtaa pitkiin aikoihin.

Корова подошла к двери, шумно дохнула раза два; собака с достоинством на нее зарычала; свинья прошла мимо, задумчиво хрюкая; лошадь где-то в близости стала жевать сено и фыркать...

Lehmä tuli oven ääreen ja haukkoi kahdesti äänekkäästi; koira murisi sille arvokkaasti; sika käveli ohi huokahtaen mietteliäästi; hevonen pureskeli heinää ja korskutti jossain lähettyvillä...

Я, наконец, задремал.

Lopulta nukahdin.

На заре Федя разбудил меня.

Aamunkoitoksella Fedja herätti minut.

Этот веселый, бойкий парень очень мне нравился; да и, сколько я мог заметить, у старого Хоря он тоже был любимцем.

Pidin tästä iloisesta ja reippaasta pojasta hyvin paljon, ja niin kuin olin huomannut, hän oli myös vanhan Horjan suosikki.

Они оба весьма любезно друг над другом подтрунивали.

He kiusasivat toisiaan hyvin ystävällisesti.

Старик вышел ко мне навстречу.

Vanhus tuli vastaan minua.

Оттого ли, что я провел ночь под его кровом, по другой ли какой причине, только Хорь гораздо ласковее вчерашнего обошелся со мной.

Oliko se siksi, että olin viettänyt yön hänen kattonsa alla, vai jostakin muusta syystä, mutta Horja kohdelsi minua paljon ystävällisemmin kuin edellisenä päivänä.

— Самовар тебе готов, — сказал он мне с улыбкой, — пойдем чай пить.

– Samovari on valmis, hän sanoi minulle hymyillen. – Tule juomaan teetä.

Мы уселись около стола. Здоровая баба, одна из его невесток, принесла горшок с молоком. Все его сыновья поочередно входили в избу.

Istuimme pöydän ääreen. Terve nainen, yksi hänen morsiamistaan, toi maitopannun. Kaikki hänen poikansa tulivat vuorollaan mökkiin.

— Что у тебя за рослый народ! — заметил я старику.

– Millaisia isoja tyyppejä sinulla onkaan! huomautin vanhukselle.

— Да, — промолвил он, откусывая крошечный кусок сахару, — на меня да на мою старуху жаловаться, кажись, им нечего.

– Niin, hän sanoi ja otti pienen sokeripalan suuhunsa. – He eivät taida olla tyytymättömiä minuun ja vanhaan rouvaani.

— И все с тобой живут?

– Ja he kaikki asuvat luonasi?

— Все. Сами хотят, так и живут.

– Kaikki. He haluavat asua, niin he asuvatkin.

— И все женаты?

– Ja he ovat kaikki naimisissa?

— Вон один, пострел, не женится, — отвечал он, указывая на Федю, который по-прежнему прислонился к двери. — Васька, тот еще молод, тому погодить можно.

– Yksi tuolla, Fedja, ei halua mennä naimisiin, hän vastasi osoittaen ovea vasten nojautuneeseen Fediin. – Vasja on vielä nuori, niin häntä voi odottaa vähän kauemmin.

— А что мне жениться? — возразил Федя, — мне и так хорошо. На что мне жена? Лаяться с ней, что ли?

– Ja miksi minun pitäisi mennä naimisiin? Fedja vastasi. – Minulla on jo näin hyvä elämä. Mihin minä tarvitsisin vaimoa? Aloittaisin riidat hänen kanssaan, eikö niin?

— Ну, уж ты... уж я тебя знаю! кольца серебряные носишь... Тебе бы всё с дворовыми девками нюхаться... «Полноте, бесстыдники!» — продолжал старик, передразнивая горничных. — Уж я тебя знаю, белоручка ты этакой!

– No, sinä... minä tunnen sinut! Kultakorut sinulla on... Haluat varmaan seurustella talon tyttöjen kanssa... “Lopettakaa jo, häpeämättömät!” vanhus jatkoi kopioidessaan palvelijoiden ääntä. – Minä tiedän sinut, sinä olet sellainen kullannuppu!

— А в бабе-то что хорошего?

– Ja mitä hyvää naisessa on?

— Баба — работница, — важно заметил Хорь. — Баба мужику слуга.

– Nainen on työntekijä, sanoi Horj vakavasti. – Nainen on miehen palvelija.

— Да на что мне работница?

– Mutta miksi minä tarvitsisin työntekijän?

— То-то, чужими руками жар загребать любишь. Знаем мы вашего брата.

– Niinpä, sinä tykkäät hyötyä muiden työstä. Tunnemme sinunlaisesi ihmiset.

— Ну, жени меня, коли так. А? что! Что ж ты молчишь?

– No, mene naimisiin kanssani, jos niin on. Eikö niin? Miksi olet hiljaa?

— Ну, полно, полно, балагур. Вишь, барина мы с тобой беспокоим. Женю, небось... А ты, батюшка, не гневись: дитятко, видишь, малое, разуму не успело набраться.

– No, riittää, riittää, veijari. Näetkö, me häiritsemme herraa. Hän kai aikoo naittaa sinut. Ja sinä, älä suutu: lapsi on vielä pieni, eikä ole ehtinyt kerätä järkeä vielä.

Федя покачал головой...

Fedja pudisti päätään...

— Дома Хорь? — раздался за дверью знакомый голос, — и Калиныч вошел в избу с пучком полевой земляники в руках, которую нарвал он для своего друга, Хоря. Старик радушно его приветствовал. Я с изумлением поглядел на Калиныча: признаюсь, я не ожидал таких «нежностей» от мужика.

– Onko Horj kotona? kuului tuttu ääni oven takaa, ja Kalinych tuli mökkiin kädessään nippu kenttämansikoita, jotka hän oli poiminut ystävälleen Horjille. Vanhus tervehti häntä ystävällisesti. Katselin Kalinychia hämmästyneenä: tunnustan, en odottanut tällaisia “hellävaraisuuksia” mieheltä.

Я в этот день пошел на охоту часами четырьмя позднее обыкновенного и следующие три дня провел у Хоря.

Menin metsästämään neljä tuntia myöhemmin kuin tavallisesti, ja vietin seuraavat kolme päivää Horjin luona.

Меня занимали новые мои знакомцы.

Uudet tuttavani kiehtoivat minua.

Не знаю, чем я заслужил их доверие, но они непринужденно разговаривали со мной.

En tiedä, miksi ansain heidän luottamuksensa, mutta he keskustelivat kanssani rennosti.

Я с удовольствием слушал их и наблюдал за ними.

Nautin kuunnellessani heitä ja tarkkaillessani heitä.

Оба приятеля нисколько не походили друг на друга.

Kumpikaan ystävä ei ollut ollenkaan samanlainen kuin toinen.

Хорь был человек положительный, практический, административная голова, рационалист; Калиныч, напротив, принадлежал к числу идеалистов, романтиков, людей восторженных и мечтательных.

Horj oli positiivinen, käytännöllinen mies, hallinnollinen nero, rationaalinen ihminen; Kalinych sen sijaan kuului idealistien, romantikkojen, innostuneiden ja haaveilijoiden joukkoon.

Хорь понимал действительность, то есть: обстроился, накопил деньжонку, ладил с барином и с прочими властями; Калиныч ходил в лаптях и перебивался кое-как.

Horj ymmärsi todellisuutta, toisin sanoen: hän oli hankkinut itselleen mukavan elämän, säästänyt rahaa ja pärjännyt hyvin isännän ja muiden viranomaisten kanssa; Kalinych kulki kengätöntä elämää ja selvisi kuin jotenkin päivästä toiseen.

Хорь расплодил большое семейство, покорное и единодушное; у Калиныча была когда-то жена, которой он боялся, а детей и не бывало вовсе.

Horj oli perustanut suuren perheen, joka oli tottelevainen ja yhtenäinen; Kalinychillä oli aikoinaan vaimo, jota hän pelännyt, mutta lapsia ei ollut koskaan ollut.

Хорь насквозь видел г-на Полутыкина; Калиныч благоговел перед своим господином.

Horj näki läpi herra Polutykinin; Kalinych palvoi isäntään.

Хорь любил Калиныча и оказывал ему покровительство; Калиныч любил и уважал Хоря.

Horj rakasti Kalinychia ja suojeli häntä; Kalinych rakasti ja kunnioitti Horja.

Хорь говорил мало, посмеивался и разумел про себя; Калиныч объяснялся с жаром, хотя и не пел соловьем, как бойкий фабричный человек...

Horj puhui vähän, hymyili ja ymmärsi itseään; Kalinych puhui kiihkeästi, vaikkei ollutkaan yhtä sujuvainen kuin vilkas tehdastyöläinen...

Но Калиныч был одарен преимуществами, которые признавал сам Хорь, например: он заговаривал кровь, испуг, бешенство, выгонял червей; пчелы ему дались, рука у него была легкая.

Mutta Kalinychillä oli hyveitä, jotka myös Horj tunnusti, esimerkiksi: hän pystyi pysäyttämään verenvuodon, karkottamaan pelon ja raivon, häätämään madot; hän pärjäsi hyvin mehiläisten kanssa, ja kätensä oli taitava.

Хорь при мне попросил его ввести в конюшню новокупленную лошадь, и Калиныч с добросовестною важностью исполнил просьбу старого скептика.

Horj pyysi minun läsnä ollessani häntä viemään uuden ostetun hevosen talliin, ja Kalinych suoritti vanhan skeptikon pyynnön tunnollisella vakavuudella.

Калиныч стоял ближе к природе; Хорь же — к людям, к обществу; Калиныч не любил рассуждать и всему верил слепо; Хорь возвышался даже до иронической точки зрения на жизнь.

Kalinysch oli lähempänä luontoa; Horj puolestaan oli lähempänä ihmisiä ja yhteiskuntaa; Kalinych ei pitänyt järkeilystä ja uskoi kaikkeen sokeasti; Horj pääsi jopa ironisen elämänkatsomuksen tasolle.

Он много видел, много знал, и от него я многому научился.

Hän näki paljon ja tiesi paljon, ja minä opin häneltä paljon.

Например, из его рассказов узнал я, что каждое лето, перед покосом, появляется в деревнях небольшая тележка особенного вида.

Esimerkiksi hänen kertomustensa perusteella opin, että joka kesä ennen niittoa kyliin saapuu pieni erityinen kärry.

В этой тележке сидит человек в кафтане и продает косы.

Kärryssä istuu kaftanissa oleva mies ja myy sikoja.

На наличные деньги он берет рубль двадцать пять копеек — полтора рубля ассигнациями; в долг — три рубля и целковый.

Hän ottaa käteisellä rahalla yhden ruplan ja kaksikymmentäviisi kopeekkaa – puolentoista ruplaa seteleinä; velkaksi hän ottaa kolme ruplaa ja kokonaisen ruplan.

Все мужики, разумеется, берут у него в долг. Через две-три недели он появляется снова и требует денег.

Kaikki talonpojat tietenkin ottavat häneltä velkaa. Kahden-kolmen viikon kuluttua hän tulee uudestaan ja vaatii rahoja.

У мужика овес только что скошен, стало быть, заплатить есть чем; он идет с купцом в кабак и там уже расплачивается.

Talonpoika on juuri pannut heinän niittoon, joten hänellä on varaa maksaa; hän menee kauppiaan kanssa pubiin ja maksaa siellä.

Иные помещики вздумали было покупать сами косы на наличные деньги и раздавать в долг мужикам по той же цене; но мужики оказались недовольными и даже впали в уныние; их лишали удовольствия щелкать по косе, прислушиваться, перевертывать ее в руках и раз двадцать спросить у плутоватого мещанина-продавца: «А что, малый, коса-то не больно того?»

Jotkut maanomistajat päättivät ostaa sikoja itse käteisellä rahalla ja lainata niitä talonpojille samalla hinnalla; mutta talonpojat eivät olleet tyytyväisiä ja joutuivat jopa epätoivoon; heiltä riistettiin nautinto kritisoida sikaa, kuunnella sitä, kääntää sitä kädessään ja kysyä ahneutta kauppiasta-porvareilta kaksiakymmentä kertaa: "No, pikku mies, eikö sika ole aika hyvä?"

Те же самые проделки происходят и при покупке серпов, с тою только разницей, что тут бабы вмешиваются в дело и доводят иногда самого продавца до необходимости, для их же пользы, поколотить их.

Samat temput tapahtuvat myös sirppien ostamisen yhteydessä, ainoana erona, että naiset sekaantuvat asiaan ja joskus pakottavat kauppiaan jopa lyömään heitä hyödykseen.

Но более всего страдают бабы вот при каком случае.

Mutta eniten naiset kärsivät tietyssä tilanteessa.

Поставщики материала на бумажные фабрики поручают закупку тряпья особенного рода людям, которые в иных уездах называются «орлами».

Paperitehtaiden materiaalin toimittajat uskovat tiettyjen tavaroiden ostamisen maanviljelijöille ihmisille, joita muissa maakunnissa kutsutaan nimellä "kotkat".

Такой «орел» получает от купца рублей двести ассигнациями и отправляется на добычу.

Tällainen "kotka" saa kauppiaalta noin 200 ruplaa seteleinä ja lähtee hakemaan tavaroita.

Но, в противность благородной птице, от которой он получил свое имя, он не нападает открыто и смело: напротив, «орел» прибегает к хитрости и лукавству.

Mutta toisin kuin jalo lintu, jolta hän sai nimensä, hän ei hyökkää avoimesti ja rohkeasti: päinvastoin, "kotka" turvautuu viekkauteen ja petollisuuteen.

Он оставляет свою тележку где-нибудь в кустах около деревни, а сам отправляется по задворьям да по задам, словно прохожий какой-нибудь или просто праздношатающийся.

Hän jättää kärrynsä jonnekin kylän ulkopuolelle ja lähtee itse kulkemaan kylän läpi ja sen ulkopuolelle, ikään kuin olisi joku ohikulkija tai vain tien päällä kulkeva ihminen.

Бабы чутьем угадывают его приближенье и крадутся к нему навстречу.

Naiset aistivat hänen lähestymisensä ja hiipivät häntä vastaan.

Второпях совершается торговая сделка. За несколько медных грошей баба отдает «орлу» не только всякую ненужную тряпицу, но часто даже мужнину рубаху и собственную паневу.

Kauppa tehdään nopeasti. Muutamalla kuparirahalla nainen antaa "kotkalle" paitsi kaiken tarpeettoman rätin, myös usein miehensä paitan ja oman liinavaatteensa.

В последнее время бабы нашли выгодным красть у самих себя и сбывать таким образом пеньку, в особенности «замашки», — важное распространение и усовершенствование промышленности «орлов»!

Viime aikoina naiset ovat katsoneet hyödylliseksi varastaa itseltään ja myydä siten pellavaa, erityisesti "zhamki"-nimistä tavaraa – tämä on "kotkien" teollisuuden tärkeä leviäminen ja kehittyminen!

Но зато мужики, в свою очередь, навострились и при малейшем подозрении, при одном отдаленном слухе о появлении «орла» быстро и живо приступают к исправительным и предохранительным мерам.

Mutta miehet puolestaan ovat tulleet valppaiksi ja ryhtyvät korjaaviin ja ehkäiseviin toimiin pienimmästäkin epäilyksestä, heti kuultuaan jotain "kotkan" saapumisesta.

И в самом деле, не обидно ли?

Ja tosiaan, eikö tämä ole harmillista?

Пеньку продавать их дело, и они ее точно продают, не в городе, — в город надо самим тащиться, — а приезжим торгашам, которые, за неимением безмена, считают пуд в сорок горстей — а вы знаете, что за горсть и что за ладонь у русского человека, особенно когда он «усердствует»!

Pellavan myyminen on heidän asiansa, ja he myyvät sitäkin – eivät kaupungissa, sillä sinne täytyy mennä itse, – vaan tulokkaiden kauppiaille, jotka, koska heillä ei ole vaakaa, laskevat punnan neljään kouralliseen – ja tiedättehän, mitä venäläisellä on kourallinen ja kämmenen täyttävä kaso, varsinkin kun hän "ahkeroi"!

Таких рассказов я, человек неопытный и в деревне не «живалый» (как у нас в Орле говорится), наслушался вдоволь.

Olen kuullut tällaisia tarinoita paljon, sillä en ole kokenut mies eikä asunut kylässä (kuten meillä Orlissa sanotaan).

Но Хорь не всё рассказывал, он сам меня расспрашивал о многом.

Mutta Horj ei kertonut kaikkea, vaan hän itse kysyi minulta monia asioita.

Узнал он, что я бывал за границей, и любопытство его разгорелось...

Hän sai tietää, että olen vieraillut ulkomailla, ja hänen uteliaisuutensa heräsi...

Калиныч от него не отставал; но Калиныча более трогали описания природы, гор, водопадов, необыкновенных зданий, больших городов; Хоря занимали вопросы административные и государственные.

Kalinitsch ei jäänyt jälkeen, mutta Kalinitschia liikuttivat enemmän luonnonkuvaukset, vuoret, vesiputoukset, epätavalliset rakennukset ja suurkaupungit; Horjia kiinnostivat hallinnolliset ja valtiolliset kysymykset.

Он перебирал всё по порядку: «Что, у них это там есть так же, как у нас, аль иначе?..

Hän kävi kaiken läpi järjestyksessä: "Onko heillä siellä samanlaista kuin meillä, vai onko se erilaista?..

Ну, говори, батюшка, — как же?..» —

No, kerrohan, isä – millainen se on?"

«А! ах, господи, твоя воля!» — восклицал Калиныч во время моего рассказа; Хорь молчал, хмурил густые брови и лишь изредка замечал, что, «дескать, это у нас не шло бы, а вот это хорошо — это порядок».

– "Ai, herra jumala, sinun tahtosi!" Kalinitsch huudahti kuunnellessani tarinaani; Horj vaikeni, rypisti paksuja kulmakarvojaan ja huomautti aina silloin tällöin, että "meillä se ei kävisi, mutta tämä on hyvä – tämä on järjestelmällistä".

Всех его расспросов я передать вам не могу, да и незачем; но из наших разговоров я вынес одно убежденье, которого, вероятно, никак не ожидают читатели, — убежденье, что Петр Великий был по преимуществу русский человек, русский именно в своих преобразованиях.

En voi kertoa teille kaikkia hänen kysymyksiään, eikä niitä tarvitsekaan kertoa, mutta keskusteluistamme sain yhden vakauman, jota lukijat eivät todennäköisesti odota – vakauman siitä, että Pietari Suuri oli pohjimmiltaan venäläinen mies, venäläinen nimenomaan uudistustensa kautta.

Русский человек так уверен в своей силе и крепости, что он не прочь и поломать себя: он мало занимается своим прошедшим и смело глядит вперед.

Venäläinen mies on niin varma omasta voimastaan ja lujuudestaan, ettei hän epäröi rikkoa itseään: hän ei kiinnitä paljon huomiota menneisyyteensä ja katsoa rohkeasti eteenpäin.

Что хорошо — то ему и нравится, что разумно — того ему и подавай, а откуда оно идет, — ему всё равно.

Mikä on hyvää, sitä hän pitää miellyttävänä, ja mikä on järkevää, sitä hän haluaa, mutta mistä se on kotoisin, sitä hän ei välitä.

Его здравый смысл охотно подтрунит над сухопарым немецким рассудком; но немцы, по словам Хоря, любопытный народец, и поучиться у них он готов.

Hänen terve järkensä pilkkaa helposti kuivaa saksalaista järkeilykykyä, mutta saksalaiset ovat Horjin mukaan mielenkiintoinen kansa, ja hän on valmis oppimaan heiltä.

Благодаря исключительности своего положенья, своей фактической независимости, Хорь говорил со мной о многом, чего из другого рычагом не выворотишь, как выражаются мужики, жерновом не вымелешь.

Horj puhui minulle monista asioista, joita ei voi saada irti muulla tavoin kuin kovalla työllä, kuten talonpojat sanovat, tai kuluttamalla paljon aikaa.

Он действительно понимал свое положенье.

Hän ymmärsi todella asemansa.

Толкуя с Хорем, я в первый раз услышал простую, умную речь русского мужика.

Keskustellessani Horjin kanssa kuulin ensimmäistä kertaa venäläisen talonpojan yksinkertaista, älykästä puhetta.

Его познанья были довольно, по-своему, обширны, но читать он не умел; Калиныч — умел.

Hänen tietämyksensä oli melko laajaa omalla tavallaan, mutta hän ei osannut lukea; Kalinitsch osasi lukea.

«Этому шалопаю грамота далась, — заметил Хорь, — у него и пчелы отродясь не мерли». —

”Tälle typerykselle lukutaito tuli helposti”, Horj huomautti. ”Hänen mehiläisensä eivät koskaan kuolleet.”

«А детей ты своих выучил грамоте?»

”Oletko opettanut lukemaan omat lapsesi?”

Хорь помолчал.

Horj vaikeni.

«Федя знает». —

”Fedja osaa lukea.”

«А другие?» —

”Ja muut?”

«Другие не знают». —

”Muut eivät osaa.”

«А что́?»

”Entä sitten?”

Старик не отвечал и переменил разговор.

Vanha mies ei vastannut ja vaihtoi puheenaihetta.

Впрочем, как он умен ни был, водились и за ним многие предрассудки и предубеждения.

Siitä huolimatta, kuinka älykäs hän oli, hänelläkin oli monia ennakkoluuloja ja stereotypioita.

Баб он, например, презирал от глубины души, а в веселый час тешился и издевался над ними.

Esimerkiksi hän halveksi syvästi naisia ja nautti heidän kustannuksellaan hauskanpidosta silloin, kun tilanne salli sen.

Жена его, старая и сварливая, целый день не сходила с печи и беспрестанно ворчала и бранилась; сыновья не обращали на нее внимания, но невесток она содержала в страхе божием.

Hänen vaimonsa oli vanha ja riitainen nainen, joka ei lähtenyt uunin äärelta koko päivän aikana ja nurisi ja valitti jatkuvasti. Pojat eivät kiinnittäneet häneen paljon huomiota, mutta hänen miniänsä hän piti kurissa Jumalan pelolla.

Недаром в русской песенке свекровь поет: «Какой ты мне сын, какой семьянин! Не бьешь ты жены, не бьешь молодой...»

Ei ihme, että venäläisessä kappaleessa anoppia kuvataan näin: ”Mikä poika sinä oletkaan, mikä perheenjäsen! Etkä lyö vaimoa, etkä nuorta…”

Я раз было вздумал заступиться за невесток, попытался возбудить сострадание Хоря; но он спокойно возразил мне, что «охота-де вам такими... пустяками заниматься, — пускай бабы ссорятся...

Yritin kerran puolustaa miniäni ja yrittää herättää Horjan myötätuntoa, mutta hän vastasi maltillisesti, että ”ei sinun tarvitse sotkea itseäsi tällaisiin... pikkuasioihin – antakaa naisten riidellä keskenään...”

Их что разнимать — то хуже, да и рук марать не стоит».

”Jos yrität erottaa heidät, se on vieläkin pahempaa, eikä kannata vaivautua asiaan.”

Иногда злая старуха слезала с печи, вызывала из сеней дворовую собаку, приговаривая: «Сюды, сюды, собачка!» —

Toisinaan pahansuopainen vanha nainen tuli alas uunista ja kutsui pihalla olevaa koiraa sanoen: ”Tänne, tänne, koira!”

и била ее по худой спине кочергой или становилась под навес и «лаялась», как выражался Хорь, со всеми проходящими.

Ja löi sitä ohuella selällä kaukalolla tai seisoi katoksen alla ja ”huusi”, kuten Horja sanoi, kaikille ohikulkijoille.

Мужа своего она, однако же, боялась и, по его приказанию, убиралась к себе на печь.

Hän kuitenkin pelkäsi miestään ja meni hänen käskystään takaisin uuniin.

Но особенно любопытно было послушать спор Калиныча с Хорем, когда дело доходило до г-на Полутыкина.

Mutta erityisen mielenkiintoista oli kuunnella Kalinitschin ja Horjan väittelyä, kun keskustelu koski herra Polutykina.

«Уж ты, Хорь, у меня его не трогай», — говорил Калиныч.

”Älä ikinä koske häntä, Horj”, sanoi Kalinitsch.

«А что ж он тебе сапогов не сошьет?» — возражал тот.

”Mutta miksi hän ei tee sinulle kenkiä?” vastasi Horj.

«Эка, сапоги!..

”Voi, kengät!”

на что мне сапоги?

”Mitä minä kengistä hyötyisin?”

Я мужик...» — «Да вот и я мужик, а вишь...»

”Olen mies...” ”Minäkin olen mies, ja silti...”

При этом слове Хорь поднимал свою ногу и показывал Калинычу сапог, скроенный, вероятно, из мамонтовой кожи.

Tätä sanoessa Horj nosti jalkansa ja näytti Kalinitschille kengän, joka oli todennäköisesti tehty mammutin nahasta.

«Эх, да ты разве наш брат!» — отвечал Калиныч.

”Voi, et sinä ole meidän veljemme!” vastasi Kalinitsch.

«Ну, хоть бы на лапти дал: ведь ты с ним на охоту ходишь; чай, что день, то лапти». —

”No, antaisit hänelle edes saappaat: sentään kävelet hänen kanssaan metsästämässä. Päivittäin tarvitaan saappaat.”

«Он мне дает на лапти». —

”Hän antaa minulle saappaat.”

«Да, в прошлом году гривенник пожаловал». Калиныч с досадой отворачивался, а Хорь заливался смехом, причем его маленькие глазки исчезали совершенно.

”Kyllä, viime vuonna hän antoi minulle kolikon.” Kalinitsch kääntyi pois ärsyyntyneenä, ja Horj purskahti nauruun, jolloin hänen pienet silmänsä katosivat kokonaan.

Калиныч пел довольно приятно и поигрывал на балалайке.

Kalinitsch lauloi aika miellyttävästi ja soitti balalaikkaa.

Хорь слушал, слушал его, загибал вдруг голову набок и начинал подтягивать жалобным голосом.

Horj kuunneli häntä, käänsi sitten päätään sivuun ja alkoi vetämään valitusääniä.

Особенно любил он песню: «Доля ты моя, доля!»

Etenkin hän piti laulusta: ”Olet minun kohtaloni, kohtaloni!”

Федя не упускал случая подтрунить над отцом.

Fedya ei jättänyt tilaisuutta pilkata isäänsä.

«Чего, старик, разжалобился?»

”Mikä hätä, vanhus? Sinä alat säälittää itseäsi?”

Но Хорь подпирал щеку рукой, закрывал глаза и продолжал жаловаться на свою долю...

Mutta Horj tuki poskiaan kädellä, sulki silmänsä ja jatkoi valitustaan kohtalostaan...

Зато в другое время не было человека деятельнее его: вечно над чем-нибудь копается — телегу чинит, забор подпирает, сбрую пересматривает.

Toisinaan hän ei kuitenkaan ollut aktiivisempi kuin hän: hän aina teki jotain – korjasi vaunua, tukki aitaa, tarkasti valjaat.

Особенной чистоты он, однако, не придерживался и на мои замечания отвечал мне однажды, что «надо-де избе жильем пахнуть».

Hän ei kuitenkaan pitänyt asioista erityisen siistinä, ja erään kerran hän vastasi minun huomautuksiini, että ”talon täytyy kuitenkin haistaa asumiselta”.

— Посмотри-ка, — возразил я ему, — как у Калиныча на пасеке чисто.

– Katso nyt, – vastasin hänelle, – kuinka Kalinitschin mehiläispesä on siisti.

— Пчелы бы жить не стали, батюшка, — сказал он со вздохом.

– Mehiläiset eivät siedä sotkua, isä, – hän sanoi huokaamalla.

«А что, — спросил он меня в другой раз, — у тебя своя вотчина есть?» —

”Ja sinulla on oma alueesi?” – hän kysyi minulta toistamiseen.

«Есть». —

– ”Kyllä.”

«Далеко отсюда?» —

– ”Kaukana täältä?” –

«Верст сто». —

– ”Sata verstaa.” –

«Что же ты, батюшка, живешь в своей вотчине?» —

– ”Miksi sinä, isä, asut omalla alueellasi?” –

«Живу». —

– ”Asun.” –

«А больше, чай, ружьем пробавляешься?» —

– ”Ja vietätkö aikaa enimmäkseen metsästämällä?” –

«Признаться, да». —

– ”Myönnän, että kyllä.” –

«И хорошо, батюшка, делаешь; стреляй себе на здоровье тетеревов да старосту меняй почаще».

– ”Hyvä niin, isä. Metsästä terveytesi hyväksi ja vaihda pormestari useammin.”

На четвертый день, вечером, г. Полутыкин прислал за мной.

Neljäntenä päivänä illalla herra Polutykin lähetti hakemaan minut.

Жаль мне было расставаться с стариком.

Oli ikävä jättää vanha mies.

Вместе с Калинычем сел я в телегу.

Menin vaunuihin Kalinytshen kanssa.

«Ну, прощай, Хорь, будь здоров, — сказал я... — Прощай, Федя». —

– ”No, hyvästi, Horj, pysy terveenä”, sanoin... – ”Hyvästi, Fedja.”

«Прощай, батюшка, прощай, не забывай нас».

– ”Hyvästi, isä. Hyvästi ja älä unohda meitä.”

Мы поехали; заря только что разгоралась.

Lähdimme matkaan aamunkoiton aikaan.

«Славная погода завтра будет», — заметил я, глядя на светлое небо.

– ”Huomenna tulee upea sää”, huomautin katsellessani kirkasta taivasta.

«Нет, дождь пойдет, — возразил мне Калиныч, — утки вон плещутся, да и трава больно сильно пахнет».

– ”Ei, tulee sadetta”, vastasi Kalinytsch. ”Ankat kihinöivät, ja ruoho haisee voimakkaasti.”

Мы въехали в кусты. Калиныч запел вполголоса, подпрыгивая на облучке, и всё глядел да глядел на зарю...

Menimme pensaikkoon. Kalinytsch alkoi laulaa hiljaa hyppien vaunussa ja katseli jatkuvasti aamunkoittoa...

На другой день я покинул гостеприимный кров г-на Полутыкина.

Seuraavaan päivään mennessä olin jättänyt hyvästit herra Polutykinin vieraanvaraisuudelle.