Eu chamo-me Theodoro―e fui amanuense do Ministerio do Reino.

Zovem se Theodoro i bio sam pisac u Kraljevskom ministarstvu.

N'esse tempo vivia eu á travessa da Conceição n.º 106, na casa d'hospedes da D. Augusta, a esplendida D. Augusta, viuva do major Marques.

U to vrijeme živio sam u kući za goste D. Auguste, prekrasne udovice pukovnika Marquesa, na adresi 106 Travessa da Conceição.

Tinha dois companheiros: o Cabrita, empregado na Administração do bairro central, esguio e amarello como uma tocha d'enterro; e o possante, o exuberante tenente Couceiro, grande tocador de viola franceza.

Imao sam dva prijatelja: Cabritu, zaposlenika u upravi središnjeg okruga, mršavog i žutog kao svibka na pogrebu, te snažnog, bujnog poručnika Couceira, izvrsnog svirača francuskog violina.

A minha existencia era bem equilibrada e suave.

Moj je život bio dobro uravnotežen i miran.

Toda a semana, de mangas de lustrina á carteira da minha repartição, ia lançando, n'uma formosa letra cursiva, sobre o papel Tojal do Estado, estas phrases faceis: «Ill.mo e Exc.mo Snr.

Cijeli tjedan, od svoje odjeće do svoje službene torbe, pisao sam ove jednostavne rečenice na državnom papiru Tojal: „Poštovanom i dostojnom gospodinu.”

―Tenho a honra de communicar a V. Exc.ª...

―Imam čast obavijestiti Vaše Veličanstvo...

Tenho a honra de passar ás mãos de V. Exc.ª, Ill.mo e Exc.mo Snr...»

Imam čast predati u Vaše ruke, poštovano i dostojno gospodinu...”

Aos domingos repousava: installava-me então no canapé da sala de jantar, de cachimbo nos dentes, e admirava a D. Augusta, que, em dias de missa, costumava limpar com clara d'ovo a caspa do tenente Couceiro.

U nedjelje sam se odmarao: sjedio bih na kanapu u blagovaonici, cigaretu u ustima, i divio se D. Augusti koja je u nedjeljne dane obično čistila ljepilo poručnika Couceira jajčnim bijelom.

Esta hora, sobretudo no verão, era deliciosa: pelas janellas meio cerradas penetrava o bafo da soalheira, algum repique distante dos sinos da Conceição Nova, e o arrulhar das rolas na varanda;

To vrijeme, posebno ljeti, bilo je divno: kroz djelomično zatvorene prozore provaljivalo je sunce, čuli smo udaljene zvone iz Conceção Nove i pjevačke glasove golubica na balkonu.

a monotona susurração das moscas balançava-se sobre a velha cambraia, antigo véo nupcial da Madame Marques, que cobria agora no aparador os pratos de cerejas bicaes;

Monotona buka muha ležala je preko stare posteljine, nekadašnjeg vjenčanog veila gospođe Marques, koja je sada prekrivala stol za bicaške trešnje.

pouco a pouco o tenente, envolvido n'um lençol como um idolo no seu manto, ia adormecendo, sob a fricção molle das carinhosas mãos da D. Augusta; e ella, arrebitando o dedo minimo branquinho e papudo, sulcava-lhe as rêpas lustrosas com o pentesinho dos bichos...

Pokušavao je zaspati, zavijen u pokrivač poput idola u svojem mantilu, pod mekim dodirima D. Augustine ljubaznih ruku; a ona je, prstom s bijelim i mekim noktim, četkala njegov sjajno tupi kos.

Eu então, enternecido, dizia á deleitosa senhora:

Tada sam, dojmu, rekao ovoj oduševljajućoj gospođi:

―Ai D. Augusta, que anjo que é!

―Oh, D. Augusta, kakav anđeo ste!

Ella ria; chamava-me enguiço!

Ona se nasmijala; nazvala me glupcem!

Eu sorria, sem me escandalisar.

Ja sam se nasmijao, a da se nisam uvrijedio.

Enguiço era com effeito o nome que me davam na casa―por eu ser magro, entrar sempre as portas com o pé direito, tremer de ratos, ter á cabeceira da cama uma lithographia de Nossa Senhora das Dôres que pertencera á mamã, e corcovar.

Glupac je bio zapravo ime koje su mi dali u kući ̶ jer sam bio mršav, uvijek ulazio u sobe desnom nogom, treseo se od miševa, imao sam na noćnom stolu litografiju Gospe boli koja je pripadala mojoj majci, a još sam se i nagnjao.

Infelizmente corcóvo―do muito que verguei o espinhaço, na Universidade, recuando como uma pêga assustada diante dos senhores Lentes; na repartição, dobrando a fronte ao pó perante os meus Directores Geraes.

Nažalost, nagnut ̶ jer sam previše savijao leđa na sveučilištu, povlačeći se poput prestrašene kuje pred gospodinima Lentes; u uredu, pokoravajući se prahu pred mojim ravnateljima.

Esta attitude de resto convém ao bacharel; ella mantem a disciplina n'um Estado bem organisado; e a mim garantia-me a tranquillidade dos domingos, o uso d'alguma roupa branca, e vinte mil reis mensaes.

Ovakav stav pak odgovara bacheloru; on održava disciplinu u dobro organiziranoj državi; a meni je osigurao mirne nedjelje, upotrebu neke bijele odjeće i dvadeset tisuća reala mjesečno.

Não posso negar, porém, que n'esse tempo eu era ambicioso―como o reconheciam sagazmente a Madame Marques e o lepido Couceiro.

Nemogu, međutim, poreći da sam u to vrijeme bio ambiciozan ̶ što su mudro primijetili gospođa Marques i finoćudni Couceiro.

Não que me revolvesse o peito o appetite heroico de dirigir, do alto d'um throno, vastos rebanhos humanos;

Nije da me je gorčelo herojsko čežnja da vodim velike mase ljudi s visokog prijestolja;

não que a minha louca alma jámais aspirasse a rodar pela Baixa em trem da Companhia, seguida d'um correio choitando;―mas pungia-me o desejo de poder jantar no Hotel Central com Champagne, apertar a mão mimosa de viscondessas, e, pelo menos duas vezes por semana, adormecer, n'um extasi mudo, sobre o seio fresco de Venus.

nije da je moja luda duša ikad težila vožnji u tramvaju Compagnie des Omnibus kroz donji grad, za kojim bi se trčala pošta; ̶ ali bilo mi je važno večerati u Hotelu Central uz šampanjac, stisnuti šarmantne ruke vikontesa i, barem dva puta tjedno, zaspati u nijemnom ekstazu na svježem dojmu Venere.

Oh! moços que vos dirigieis vivamente a S. Carlos, atabafados em paletots caros onde alvejava a gravata de soirée! Oh!

Oh! mladići koji ste se živahno usmjerili prema S. Carlosu, zagazeni u skupim kaputima na kojima se blistio večernji kravat! Oh!

tipoias, apinhadas de andaluzas, batendo galhardamente para os touros―quantas vezes me fizestes suspirar!

konje, prepuni andaluzaca, hrabro se bježu prema bikovima ̶ koliko ste me često natjerali da udaham!

Porque a certeza de que os meus vinte mil reis por mez e o meu geito encolhido de enguiço me excluiam para sempre d'essas alegrias sociaes vinha-me então ferir o peito―como uma frecha que se crava n'um tronco, e fica muito tempo vibrando!

Jer je uvjerenost da me moji dvadeset tisuća reala mjesečno i moj savijeni križ enguiça zauvijek isključuju iz takvih društvenih užitaka bila mi je kao strelica koja se zagriza u deblo i još dugo vibriira!

Ainda assim, eu não me considerava sombriamente um «pária».

Ipak, nisam se smatralo sumorno „izopačenim”.

A vida humilde tem doçuras: é grato, n'uma manhã de sol alegre, com o guardanapo ao pescoço, diante do bife de grelha, desdobrar o Diario de Noticias;

Pojednostavni život ima svoje slatkoće: ̶ ugodno je, u sunčanim jutrima, s maramicom oko vrata, ispred grilliranog goveda, otvoriti Diario de Noticias.

pelas tardes de verão, nos bancos gratuitos do Passeio, gozam-se suavidades de idyllio; é saboroso á noite no Martinho, sorvendo aos goles um café, ouvir os verbosos injuriar a patria...

Ljeti uvečer, na besplatnim klupama u Passeiu, uživate u idiličnim ugodama; u noći u Martinhu je ukusno ispiti kavu i slušati gadne uvrede u adresu domovine...

Depois, nunca fui excessivamente infeliz―porque não tenho imaginação: não me consumia, rondando e almejando em torno de paraisos ficticios, nascidos da minha propria alma desejosa como nuvens da evaporação d'um lago; não suspirava, olhando as lucidas estrellas, por um amor á Romeo, ou por uma gloria social á Camors.

I nisam bio previše nesretan ̶ jer nemam maštu: nisam bio potresen, lutajući i sanjajući o fiktivnim rajevima, rođenim iz moje vlastite žudljive duše poput oblaka iz isparavanja jezera; nisam zadirnuo, gledajući svijetle zvijezde, u ljubav prema Romeu ili u društvenu slavu prema Camorsu.

Sou um positivo.

Jednostavna sam osoba.

Só aspirava ao racional, ao tangivel, ao que já fôra alcançado por outros no meu bairro, ao que é accessivel ao bacharel.

Želio sam samo ono racionalno, opipljivo, ono što su već postigli drugi u mojem susjedstvu, ono što je dostupno maturantu.

E ia-me resignando, como quem a uma table d'hôte mastiga a bucha de pão secco á espera que lhe chegue o prato rico da Charlotte russe.

I prisustavao sam se, poput onoga tko na večeri žvače kruh od sušenog kruha dok čeka da mu donesu bogatije jelo od Charlotte russe.

As felicidades haviam de vir: e para as apressar eu fazia tudo o que devia como portuguez e como constitucional:―pedia-as todas as noites a Nossa Senhora das Dôres, e comprava decimos da loteria.

Sreća je trebala doći: i kako bih je ubrzao, radio sam sve što je potrebno kao Portugalac i kao konstitucionalist: ̶ svake večeri molio sam Gospu boli i kupovao kartice za loteriju.

No entanto procurava distrahir-me.

Ipak sam pokušavao se zabaviti.

E como as circumvoluções do meu cerebro me não habilitavam a compôr odes, á maneira de tantos outros ao meu lado que se desforravam assim do tedio da profissão;

A budući da su zakrivljenosti mogog mozga nisu me omogućile da sastavljam ode, kao to čine mnogi drugi oko mene koji tako tješne svoju dosadu u poslu;

como o meu ordenado, paga a casa e o tabaco, me não permittia um vicio―tinha tomado o habito discreto de comprar na feira da Ladra antigos volumes desirmanados, e á noite, no meu quarto, repastava-me d'essas leituras curiosas.

budući da mi moja naknada, koja plaća stan i cigarete, nije dopuštala luksuz ̶ uzeo sam diskretnu naviku kupovanja starih, zanemarenih knjiga na tržnici Ladra, a uvečer u svojoj sobi uživao u tim zanimljivim čitanjima.

Eram sempre obras de titulos ponderosos: Galera da Innocencia, Espelho Milagroso, Tristeza dos Mal Desherdados...

Uvijek su to bile knjige s impresivnim naslovima: Galera nevinosti, Čudesno ogledalo, Tuga nezakonito rođenih...

O typo venerando, o papel amarellado com picadas de traça, a grave encadernação freiratica, a fitinha verde marcando a pagina―encantavam-me!

Pobožni tisk, žut papir s truščanim mrljama, teška franjevska veza, zeleni trak koji označava stranicu ̶ sve me očaravalo!

Depois, aquelles dizeres ingenuos em letra gorda davam uma pacificação a todo o meu sêr, sensação comparavel á paz penetrante d'uma velha cêrca de mosteiro, na quebrada d'um valle, por um fim suave de tarde, ouvindo o correr d'agua triste...

Zatim su oni naivni izreki u debelom pismu donosili mir u cijelu moju dušu, osjećaj usporediv s dubokim mirom starog samostanskog zida u dolini, u bliskom kasnom popodne, dok se čuje tužna tekuća voda...

Uma noite, ha annos, eu começára a lêr, n'um d'esses in-folios vetustos, um capitulo intitulado Brecha das Almas; e ia cahindo n'uma somnolencia grata, quando este periodo singular se me destacou do tom neutro e apagado da pagina, com o relevo d'uma medalha d'ouro nova brilhando sobre um tapete escuro: copío textualmente:

Jedne noći, prije nekoliko godina, počeo sam čitati u jednom od tih starih in-folio knjiga poglavlje pod nazivom Prozor duša; i upadao sam u ugodnu pospanost, kada mi se ova neobična pasaža istaknula iz neutralnog i bledog tona stranice, poput zlatne medalje koja se ističe na tamnom tepihu: prenosim je doslovno:

«No fundo da China existe um Mandarim mais rico que todos os reis de que a Fabula ou a Historia contam.

"U dubinama Kine postoji mandarin koji je bogatiji od svih kraljeva o kojima govore bajke i povijest."

D'elle nada conheces, nem o nome, nem o semblante, nem a sêda de que se veste.

"Nemate pojma o njemu, niti o njegovom imenu, niti o njegovom izgledu, niti o tkanini u kojoj je odjeven."

Para que tu herdes os seus cabedaes infindaveis, basta que toques essa campainha, posta a teu lado, sobre um livro.

"Da biste naslijedili njegove beskonačne bogatstva, dovoljno je pritisnuti taj zvon, koji je stavljen pored vas, na knjigu."

Elle soltará apenas um suspiro, n'esses confins da Mongolia.

"Ona će samo izdisati jedan uzdah, u tim krajevima Mongolije."

Será então um cadaver: e tu verás a teus pés mais ouro do que póde sonhar a ambição d'um avaro.

"Tada će on biti mrtav, a vi ćete vidjeti pod svojim nogama više zlata nego što si može zamisliti najambiciozniji skrbnik."

Tu, que me lês e és um homem mortal, tocarás tu a campainha?»

"Vi, koji me čitate i ste smrtni čovjek, hoćete li pritisnuti taj zvon?"

Estaquei, assombrado, diante da pagina aberta: aquella interrogação «homem mortal, tocarás tu a campainha?»

Zaglavio sam, užasnut, pred otvorenom stranicom: to pitanje "smrtni čovjek, hoćeš li pritisnuti taj zvon?"

parecia-me facêta, picaresca, e todavia perturbava-me prodigiosamente.

činilo mi se pikantnim, ali me je u isto vrijeme provalno uznemirilo.

Quiz lêr mais; mas as linhas fugiam, ondeando como cobras assustadas, e no vazio que deixavam, d'uma lividez de pergaminho, lá ficava, rebrilhando em negro, a interpellação estranha―«tocarás tu a compainha?»

Htio sam čitati dalje, ali redovi su nestali, kao da se plašene zmije kreću, a u praznini koju su ostavili, bijedno bijelo, ostala je taj čudan poziv ̶ "hoćeš li pritisnuti taj zvon?"

Se o volume fosse d'uma honesta edição Michel-Levy, de capa amarella, eu, que por fim não me achava perdido n'uma floresta de ballada allemã, e podia da minha sacada vêr branquejar á luz do gaz o correame da patrulha―teria simplesmente fechado o livro, e estava dissipada a allucinação nervosa.

Da je knjiga bila u poštenom izdanju Michel-Levyja, s žutom koricom, ja, koji nisam bio izgubljen u šumi njemačke balade i mogao je vidjeti refleksije patrole u svjetlu plina ̶ mogao bi jednostavno zatvoriti knjigu i taj nervozni halucinacija nestao bi.

Mas aquelle sombrio in-folio parecia estalar magia; cada letra affectava a inquietadora configuração d'esses signaes da velha cabala, que encerram um attributo fatidico; as virgulas tinham o retorcido petulante de rabos de diabinhos, entrevistos n'uma alvura de luar;

Ali taj mračni in-folio činio se ispunjen magijom; svako slovo imalo je uznemirujuću konfiguraciju tih znakova starog kabala, koji sadrže fatidični atribut; interpunkcija imala je iskvrtani, provokativni repovi đavoljica, uočeni u bijelom svjetlu mjeseca.

no ponto d'interrogação final eu via o pavoroso gancho com que o Tentador vai fisgando as almas que adormeceram sem se refugiar na inviolavel cidadella da Oração!...

U točki konačnog pitanja vidio sam užasan kuk s kojim Tentator hvata duše koje su zaspaile, a nisu pronašle utočište u neskalabilnoj tvrđavi Molitve!...

Uma influencia sobrenatural apoderando-se de mim, arrebatava-me devagar para fóra da realidade, do raciocinio:

Nadnaturalna sila zahvatila me je i polako me odvlačala iz stvarnosti, iz razuma:

e no meu espirito foram-se formando duas visões―d'um lado um Mandarim, decrepito, morrendo sem dôr, longe, n'um kiosque chinez, a um ti-li-tin de campainha; do outro toda uma montanha de ouro scintillando aos meus pés!

i u mojem duhu oblikovale su se dvije vizije ̶ s jedne strane mandarin, starac, umirajući bez boli, daleko, u kineskom kiosku, uz zvončić; s druge strane cijela planina zlata koja se svjetlila u mojim nogama!

Isto era tão nitido, que eu via os olhos obliquos do velho personagem embaciarem-se, como cobertos d'uma tenue camada de pó; e sentia o fino tinir de libras rolando juntas.

To je bilo toliko jasno da sam vidio starčeve šipke kako se zamuću, kao da su prekrivene tankim slojem prašine; i osjetio sam fino zveckanje funti koje se kotrljale jedna uz drugu.

E immovel, arripiado, cravava os olhos ardentes na campainha, pousada pacatamente diante de mim sobre um diccionario francez―a campainha prevista, citada no mirifico in-folio...

I neumoljivo, užasno, fiksirao sam oči na zvončić, mirno ležan ispred mene na francuskom rječniku ̶ zvončić predviđen, spomenut u tajemničkom in-foliu...

Foi então que, do outro lado da mesa, uma voz insinuante e metallica me disse, no silencio:

Tada je s druge strane stola insinuantni, metalni glas rekao mi u tišini:

―Vamos, Theodoro, meu amigo, estenda a mão, toque a campainha, seja um forte!

̶ Dođite, Teodoro, prijatelju, ispružite ruku, zvonite u zvončić, budite hrabar!

O abat-jour verde da vela punha uma penumbra em redor.

Zeleni abat-jour svijeće stvorio je mračnu atmosferu oko sebe.

Ergui-o, a tremer.

Podigao sam ga, treseći se.

E vi, muito pacificamente sentado, um individuo corpulento, todo vestido de preto, de chapéo alto, com as duas mãos calçadas de luvas negras gravemente apoiadas ao cabo d'um guarda-chuva.

I vidio sam, mirno sjedući, debljaka u crnom odijelu, s visokim šeširom i dvjema rukama u crnim rukavicama, oslanjen na ručku kišobrana.

Não tinha nada de phantastico.

Nije bilo ničega fantastičnog.

Parecia tão contemporaneo, tão regular, tão classe-média como se viesse da minha repartição...

Činio se tako suvremenim, tako normalnim, tako pripadnikom srednje klase kao da je došao iz mog ureda...

Toda a sua originalidade estava no rosto, sem barba, de linhas fortes e duras; o nariz brusco, d'um aquilino formidavel, apresentava a expressão rapace e atacante d'um bico d'aguia; o córte dos labios, muito firme, fazia-lhe como uma bocca de bronze; os olhos, ao fixar-se, assemelhavam dois clarões de tiro, partindo subitamente d'entre as sarças tenebrosas das sobrancelhas unidas;

Cijela njegova originalnost bila je u licu, bez brade, snažnim i tvrdim linijama; grub nos, od svećenika, imao je grabežljiv i agresivni izraz orla; snažno izražene usne dale mu su brončani izgled; oči, kad su se fokusirale, bile su poput dviju vatrenih kugli koje su iznenada izašle iz mračnih grlošća spojenih obrava.

era livido―mas, aqui e além na pelle, corriam-lhe raiações sanguineas como n'um velho marmore phenicio.

Bio je bled – ali na njegovoj koži, ovdje i tamo, bile su crvene linije kao na starom feničkom mramoru.

Veio-me á idéa de repente que tinha diante de mim o Diabo: mas logo todo o meu raciocinio se insurgiu resolutamente contra esta imaginação.

Nestančno mi je došlo da je to Đavo koji stoi ispred mene; ali odmah se moj razum odlučno pobunio protiv te zamisli.

Eu nunca acreditei no Diabo―como nunca acreditei em Deus.

Nikad nisam vjerovao u Đavla – baš kao što nikad nisam vjerovao u Boga.

Jámais o disse alto, ou o escrevi nas gazetas, para não descontentar os poderes publicos, encarregados de manter o respeito por taes entidades:

Nikad to nisam rekao glasno niti napisao u novinama kako ne bih uvrijedio javne vlasti koje su odgovorne za održavanje poštovanja prema takvim entitetima.

mas que existam estes dois personagens, velhos como a Substancia, rivaes bonacheirões, fazendo-se mutuamente pirraças amaveis,―um de barbas nevadas e tunica azul, na toilette do antigo Jove, habitando os altos luminosos, entre uma côrte mais complicada que a de Luiz XIV; e o outro enfarruscado e manhoso, ornado de cornos, vivendo nas chammas inferiores, n'uma imitação burgueza do pitoresco Plutão―não acredito.

Ali da postoje ove dvije osobe, stare kao i svemir, ljubazni suparnici, koji se međusobno škakljaju – jedan s bijelom bradom i u plavoj tunici, u stilu drevnog Jove, koji nastanjuje svjetle nebeske prostore, među dvorskim pratima složenijim od onih Luja XIV., a drugi sumporav i lukav, ukrašen rogovima, koji živi u donjim plamena, u buržoaznoj imitaciji pikantnog Plutona – u to ne vjerujem.

Não, não acredito!

Ne, ne vjerujem!

Céo e Inferno são concepções sociaes para uso da plebe―e eu pertenço á classe-média.

Raj i pakao su društvene koncepcije namijenjene masama – a ja pripadam srednjoj klasi.

Rezo, é verdade, a Nossa Senhora das Dôres: porque, assim como pedi o favor do senhor doutor para passar no meu acto;

Istina, molim se Gospi od boli jer, baš kao što sam zatražio uslugu gospodina doktora da prođem svoj ispit...

assim como, para obter os meus vinte mil reis, implorei a benevolencia do senhor deputado; igualmente para me subtrahir á tisica, á angina, á navalha de ponta, á febre que vem da sargeta, á casca de laranja escorregadia onde se quebra a perna, a outros males publicos, necessito ter uma protecção extra-humana.

baš kao što sam, kako bih dobio svojih dvadeset tisuća reala, zatražio dobrotu gospodina zastupnika... tako i da bih izbjegao tuberkulozu, anginu, oštricu, groznicu koja dolazi iz svega, kosinu na koju se slama noga i druge javne nestašice, trebam izvanljudsku zaštitu.

Ou pelo rapa-pé ou pelo incensador o homem prudente deve ir fazendo assim uma serie de sabias adulações desde a Arcada até ao Paraiso.

Ili s pomoću pijetla ili s pomoću kadilice, razboriti čovjek mora izvršiti niz mudrih laskanja od Arke do Raja.

Com um compadre no bairro, e uma comadre mystica nas Alturas―o destino do bacharel está seguro.

S prijateljem u susjedstvu i misticnom prijateljicom u visinama – sudbina bakalara je sigurna.

Por isso, livre de torpes superstições, disse familiarmente ao individuo vestido de negro:

Zbog toga, oslobođen od gadnih praznovjerja, rekao sam prijateljski osobi odjevenoj u crno:

―Então, realmente, aconselha-me que toque a campainha?

– Dakle, stvarno mi savjetujete da zvoni na zvončić?

Elle ergueu um pouco o chapéo, descobrindo a fronte estreita, enfeitada d'uma gaforinha crespa e negrejante como a do fabuloso Alcides, e respondeu, palavra a palavra:

On je malo podigao šešir, otkrivajući usku glavu, ukrašenu kovrčavom i crnom kosom poput onog legendarnog Alcida, i odgovorio, riječ po riječ:

―Aqui está o seu caso, estimavel Theodoro.

– Evo je tvoj slučaj, cijenjeni Teodoro.

Vinte mil reis mensaes são uma vergonha social!

Dvadeset tisuća reala mjesečno je društveno sramota!

Por outro lado, ha sobre este globo coisas prodigiosas: ha vinhos de Borgonha, como por exemplo o Romanée-Conti de 58 e o Chambertin de 61, que custam, cada garrafa, de dez a onze mil reis; e quem bebe o primeiro calix, não hesitará, para beber o segundo, em assassinar seu pai...

S druge strane, na ovom planeti postoje nevjerojatne stvari: postoje burgundska vina, poput Romanée-Conti iz 1958. i Chambertin iz 1961., koja svaka boča košta deset do jedanaest tisuća reala; a tko pije prvu čašu, neće oklijevati ubiti svog oca kako bi popio drugu...

Fabricam-se em Paris e em Londres carruagens de tão suaves molas, de tão mimosos estofos, que é preferivel percorrer n'ellas o Campo Grande, a viajar, como os antigos deuses, pelos céos, sobre os fôfos coxins das nuvens...

U Parizu i Londonu proizvode automobile s tako mekim amortizerima i tako luksuznom tapiserijom da je bolje voziti njima po Campo Grandeu nego putovati kao drevni bogovi po nebu na mekim oblacima...

Não farei á sua instrucção a offensa de o informar que se mobilam hoje casas, d'um estylo e d'um conforto, que são ellas que realisam superiormente esse regalo ficticio, chamado outr'ora a «Bemaventurança».

Neću uvređiti tvoju inteligenciju tako da te informiram da se danas gradi kuće u stilu i udobnosti koje su daleko superiornije od tog fiktivnog luksuza koji se nekad zvao „Blaženstvo”.

Não lhe fallarei, Theodoro, d'outros gozos terrestres: como, por exemplo, o Theatro do Palais Royal, o baile Laborde, o Café Anglais...

Neću ti govoriti o drugim zemaljskim užitcima: poput kazališta u Palais Royal, baleta Laborde, Café Anglais...

Só chamarei a sua attenção para este facto: existem sêres que se chamam Mulheres―differentes d'aquelles que conhece, e que se denominam Femeas.

Samo ću te uputiti na jednu činjenicu: postoje bića koja se zovu Žene – različite od onih koje ti znaš i koje se zovu Ženke.

Estes sêres, Theodoro, no meu tempo, a paginas 3 da Biblia, apenas usavam exteriormente uma folha de vinha.

Ova bića, Teodoro, u moje vrijeme, prema Bibliji na 3. stranici, nosila su samo lišće od vinove loze.

Hoje, Theodoro, é toda uma symphonia, todo um engenhoso e delicado poema de rendas, baptistes, setins, flôres, joias, cachemiras, gazes e velludos...

Danas, Teodoro, to je cijela simfonija, cijela genijalna i delikatna poema od čipke, batista, satina, cvjetova, nakita, kasmira, gaze i mehkog materijala...

Comprehende a satísfação inenarravel que haverá, para os cinco dedos de um christão, em percorrer, palpar estas maravilhas macias;―mas tambem percebe que não é com o troco d'uma placa honesta de cinco tostões que se pagam as contas d'estes cherubins...

Zamišljaj neizrecivu zadovoljstvo koje će pet prstiju kršćanina dobiti dok dodiraju ove meke čudesa;― ali također shvati da se računi za ove anđele ne plaćaju s novčićem od pet tostena...

Mas ellas possuem melhor, Theodoro: são os cabellos côr do ouro ou côr da treva, tendo assim nas suas tranças a apparencia emblematica das duas grandes tentações humanas―a fome do metal precioso e o conhecimento do absoluto transcendente.

Ali oni imaju nešto bolje, Teodoro: to su zlatne ili crne kose, a tako u svojim copicima nose simbolični prikaz dviju velikih ljudskih iskušenja – želje za dragocjenim metalom i znanja o apsolutnom transcendentnom.

E ainda teem mais: são os braços côr de marmore, d'uma frescura de lirio orvalhado; são os seios, sobre os quaes o grande Praxiteles modelou a sua Taça, que é a linha mais pura e mais ídeal da Antiguidade....

Još imaju više: to su mramorne ruke, svježine zalijevanog ljilja; to su dojke, prema kojima je veliki Praxiteles stvorio svoju Čašu, koja je najčistija i najidealnija linija iz antike...

Os seios, outr'ora (na idéa d'esse ingenuo Ancião que os formou, que fabricou o mundo, e de quem uma inimizade secular me veda de pronunciar o nome), eram destinados á nutrição augusta da humanidade;

Dojke su nekad (prema ideji tog naivnog starca koji ih je stvorio, koji je stvorio svijet, a čije ime mi ne smijem izgovoriti zbog stoljetnog neprijateljstva) bile namijenjene za dostojanstveno hranjenje čovječanstva;

socegue porém, Theodoro; hoje nenhuma maman racional os expõe a essa funcção deterioradora e severa; servem só para resplandecer, aninhados em rendas, ao gaz das soirées,―e para outros usos secretos.

ali ne gledaj, Teodoro; danas nijedna razumna majka ne izlaže ih ovoj iskvarenoj i teškoj funkciji; one služe samo da svoje mjesto u čipki i svjetlu večera, te za druge tajne namjene.

As conveniencias impedem-me de proseguir n'esta exposição radiosa das bellezas, que constituem o Fatal Feminino...

Praktičnost me sprečava da nastavim s ovim sjajnim prikazom ljepota koje čine Fatalni Feminin...

De resto as suas pupillas já rebrilham....

Uostalom, njezine zjenice već svjetle...

Ora todas estas coisas, Theodoro, estão para além, infinitamente para além dos seus vinte mil reís por mez...

I sve ove stvari, Teodoro, su izvan, beskonačno izvan tvojih dvadeset tisuća reala mjesečno...

Confesse, ao menos, que estas palavras teem o veneravel sello da verdade!...

Priznaj barem da ove riječi nose poštovan blagoslov istine!...

Eu murmurei com as faces abrasadas:

Mumljao sam s opeklimi licima:

―Teem.

―Jesu.

E a sua voz proseguiu, paciente e suave:

A njegov glas je nastavio, strpljivo i nježno:

―Que me diz a cento e cinco, ou cento e seis mil contos?

―Što misliš o stotinu i petnaest, ili stotinu i šesnaest tisuća reala?

Bem sei, é uma bagatella... Mas emfim, constituem um começo; são uma ligeira habilitação para conquistar a felicidade.

Znam, to je sitnica... Ali uostalom, to je početak; to je blaga mogućnost za osvajanje sreće.

Agora pondere estes factos: o Mandarim, esse Mandarim do fundo da China, está decrepito e está gottoso: como homem, como funccionario do celeste imperio, é mais inutil em Pekin e na humanidade, que um seixo na bocca d'um cão esfomeado.

Sada razmislite o ovim činjenicima: Mandarin, taj Mandarin iz dubine Kine, je ostarjelo i neispravno biće: kao čovjek, kao službenik nebeskog carstva, on je beskorisniji u Pekingu i za ljudstvo nego kamen u ustima gladnog psa.

Mas a transformação da substancia existe: garanto-lh'a eu, que sei o segredo das coisas...

Ali transformacija tvari postoji: jamčim vam to ja, koji znam tajnu stvari...

Porque a terra é assim: recolhe aqui um homem apodrecido, e restitue-o além ao conjuncto das fórmas como vegetal viçoso.

Jer zemlja je takva: primi ovdje pokvarenog čovjeka i vraća ga u zajednicu oblika kao bujnog biljka.

Bem póde ser que elle, inutil como Mandarim no Imperio do Meio, vá ser util n'outra terra como rosa perfumada ou saboroso repôlho.

Možda će on, beskorisan kao Mandarin u Srednjoj Kini, biti koristan u drugoj zemlji kao mirisna ruža ili ukusan križić.

Matar, meu filho, é quasi sempre equilibrar as necessidades universaes.

Ubijanje, moj sin, gotovo je uvijek uravnoteživanje univerzalnih potreba.

É eliminar aqui a excrescencia para ir além supprir a falta.

To je eliminiranje izvišenosti ovdje kako bi se nadomjestio nedostatak negdje drugdje.

Penetre-se d'estas solidas philosophias.

Proživite ove čvrste filozofije.

Uma pobre costureira de Londres anceia por vêr florir, na sua trapeira, um vaso cheio de terra negra: uma flôr consolaria aquella desherdada; mas na disposição dos sêres, infelizmente, n'esse momento, a substancia que lá devia ser rosa é aqui na Baixa homem d'Estado...

Jedna siromašna krojačica iz Londona želi vidjeti kako u njezinom malu ateljeu cvjete cijeli lonac crne zemlje: jedna cvijet bi tješila tu nezadovoljenu ženu; ali nažalost, u trenutku kada bi tvar trebala biti ruža, ona je ovdje u Donjem gradu državni službenik...

Vem então o fadista de navalha aberta, e fende o estadista; o enxurro leva-lhe os intestinos; enterram-no, com tipoias atraz;

Tada dolazi fadista s otvorenim nožem i ubija državnika; poplava odnosi njegove unutrašnjosti; a oni ga zakopaju s križima za sigurnost.

a materia começa a desorganisar-se, mistura-se á vasta evolução dos atomos―e o superfluo homem de governo vai alegrar, sob a fórma de amor perfeito, a agua furtada da loura costureira.

Tvar počinje biti dezorganizirana, miješa se u golemu evoluciju atoma – i višak državnog službenika će oduševiti crnu krojačicu u obliku savršene ljubavi.

O assassino é um philanthropo!

Ubojica je filantrop!

Deixe-me resumir, Theodoro: a morte d'esse velho Mandarim idiota traz-lhe á algibeira alguns milhares de contos.

Dopustite mi da sažem, Theodoro: smrt tog glupog starog Mandarina donijet će vam nekoliko tisuća kontada u džep.

Póde desde esse momento dar pontapés nos poderes publicos: medite na intensidade d'este gozo!

Od sada možete napadati javne vlasti: razmislite o intenzitetu ovog uživanja!

É desde logo citado nos jornaes: reveja-se n'esse maximo da gloria humana!

To se odmah spominje u novinama: uživajte u ovom maksimumu ljudske slave!

E agora note: é só agarrar a campainha, e fazer ti-li-tin.

A sada primijetite: samo uhvatite zvono i napravite ti-li-tin.

Eu não sou um barbaro: comprehendo a repugnancia d'um gentleman em assassinar um contemporaneo: o espirrar do sangue suja vergonhosamente os punhos, e é repulsivo o agonisar d'um corpo humano.

Nisam barbar: razumijem odvratnost gospodina koji ubija suvremenika; krv na rukama je sramotna, a agonija ljudskog tijela je odvratna.

Mas aqui, nenhum d'esses espectaculos torpes...

Ali ovdje nema takvih gadnih prizora...

É como quem chama um criado...

To je kao da zovete slugu...

E são cento e cinco ou cento e seis mil contos; não me lembro, mas tenho-o nos meus apontamentos...

To je 115 ili 160 tisuća kontada; ne sjećam se točno, ali imam to u svojim bilješkama...

O Theodoro não duvída de mim. Sou um cavalheiro:―provei-o, quando, fazendo a guerra a um tyranno na primeira insurreição da justiça, me vi precipitado d'alturas que nem Vossa Senhoria concebe...

Theodoro mi ne vjeruje. Ja sam gospodin: dokazao sam to kad sam se borio protiv tirana u prvom ustanku pravde i bio sam prisiljen učiniti stvari koje ni vi, gospodine, ne možete zamisliti...

Um trambulhão consideravel, meu caro senhor!

To je značajna pogreška, dragi gospodine!

Grandes desgostos!

Veliki nezadovoljstva!

O que me consola é que o OUTRO está tambem muito abalado:

Ono što me tješi jest da je i DRUGI također jako uznemiren:

porque, meu amigo, quando um Jehovah tem apenas contra si um Satanaz, tira-se bem de difficuldades mandando carregar mais uma legião d'archanjos; mas quando o inimigo é o homem, armado d'uma penna de pato e d'um caderno de papel branco―está perdido...

jer, prijatelju, kad se Jehovah suoči samo s Satanazom, može lako riješiti problema pozivajući još jednu legiju arkanđela; ali kad je neprijatelj čovjek, opremljen perom i belem papirom – onda je izgubljen...

Emfim são seis mil contos.

Ukupno, to je šest tisuća kontada.

Vamos, Theodoro, ahi tem a campainha, seja um homem.

Dajmo, Theodoro, evo zvona, budi muškarac.

Eu sei o que deve a si mesmo um christão.

Znam što kršćanin dužan je prema sebi.

Se este personagem me tivesse levado ao cume d'uma montanha na Palestina, por uma noite de lua cheia, e ahi, mostrando-me cidades, raças e imperios adormecidos, sombriamente me dissesse:―«Mata o Mandarim, e tudo o que vês em valle e collina será teu»,―eu saberia replicar-lhe, seguindo um exemplo illustre, e erguendo o dedo ás profundidades constelladas:―«O meu reino não é d'este mundo!»

Da me je taj čovjek odveo na vrh palestinske planine u noći punog mjeseca i tamo, pokazujući mi usnulne gradove, rase i carstva, rekao mi: „Ubij mandarina i sve što vidiš u dolinama i brdima bit će tvoje”, odgovorila bih mu, slijedivši slavni primjer, i pokazala prst prema zvjezdanom nebu: „Moje kraljevstvo nije od ovog svijeta!”

Eu conheço os meus authores. Mas eram cento e tantos mil contos, offerecidos á luz d'uma vela de stearina, na travessa da Conceição, por um sujeito de chapéo alto, apoiado a um guarda-chuva...

Znam svoje pisce. No bilo je to stotina tisuća kontada, ponuđenih u svjetlu stearinske svijeće u uličici Conceição od nekog u visokom šeširu, koji se oslanjao na kišobran...

Então não hesitei. E, de mão firme, repeniquei a campainha.

Tada nisam oklevao. I čvrstom rukom zvonio sam.

Foi talvez uma illusão; mas pareceu-me que um sino, de bocca tão vasta como o mesmo céo, badalava na escuridão, através do Universo, n'um tom temeroso que decerto foi acordar sóes que faziam né-né e planetas pançudos resonando sobre os seus eixos...

Možda je to bila iluzija, ali činilo mi se da zvon, čija je usta široka kao samo nebo, zve u mraku kroz svemir, u zastrašujućem tonu koji je sigurno probudio sunce koje je htjelo spavati i debeli planeti koji su se odvaljali na svojim osovinama...

O individuo levou um dedo á palpebra, e limpando a lagrima que ennevoára um instante o seu olho rutilante:

Muškarac je stavio prst na oko i osušio suzu koja je na trenutak zamućila njegovo blistavo oko:

―Pobre Ti-Chin-Fú!...

–Jadni Ti-Chin-Fú!...

―Morreu?

–Umro je?

―Estava no seu jardim, socegado, armando, para o lançar ao ar, um papagaio de papel, no passatempo honesto d'um Mandarim retirado,―quando o surprehendeu este ti-li-tin da campainha.

–Bio je u svom vrtu, u tišini, spreman bacati u zrak papirni papagaja, u iskrenom zabavi umirovljenog mandarina, kada ga je iznenadila zvonka tili-tili...

Agora jaz á beira d'um arroio cantante, todo vestido de sêda amarella, morto, de pança ao ar, sobre a relva verde: e nos braços frios tem o seu papagaio de papel, que parece tão morto como elle.

Sada leži na obali pjevačkog potoka, potpuno odjeven u žutu svilenu, mrtav, s trbuhom u zraku, na zelenoj travi; a u njegovim hladnim rukama je njegov papirni papagaj, koji izgleda jednako mrtav kao i on.

Ámanhã são os funeraes. Que a sabedoria de Confucio, penetrando-o, ajude a bem emigrar a sua alma!

Sutra su pogreb. Neka mudrost Konfucija, prosvjetljujući njegovu dušu, pomogne njegovoj duši da dobro ode u drugi svijet!

E o sujeito, erguendo-se, tirou respeitosamente o chapéo, sahiu, com o seu guarda-chuva debaixo do braço.

I muškarac se ustao, počastio svojim poklonom i izašao, noseći kišobran ispod ruke.

Então, ao sentir bater a porta, afigurou-se-me que emergia d'um pesadêlo. Saltei ao corredor. Uma voz jovial fallava com a Madame Marques; e a cancella da escada cerrou-se subtilmente.

Zatim, kad sam čuo kako se zatvaraju vrata, činilo mi se da se nešto pojavilo iz tame. Pojurio sam u hodnik. Mladić je razgovarao s gospođom Marques, a vrata stubišta su se tiho zatvorila.

―Quem é que sahiu agora, ó D. Augusta?―perguntei, n'um suor.

–Tko je sada izašao, gospođo Augusta?–upitao sam, znojiv.

―Foi o Cabritinha que vai um bocadinho á batota...

–To je bio Cabritinha koji ide na kockanje...

Voltei ao quarto: tudo lá repousava tranquillo, identico, real. O in-folio ainda estava aberto na pagina temerosa. Reli-a: agora parecia-me apenas a prosa antiquada d'um moralista caturra; cada palavra se tornára como um carvão apagado...

Vratio sam se u sobu: sve je bilo mirno, nepromijenjeno, stvarno. In-folio knjiga je još uvijek bila otvorena na zastrašujućoj stranici. Ponovno sam je pročitao: sada mi je činila da je riječ o staromodnoj prozi moralista, a svaka riječ je postala poput ugašenog uglja...

Deitei-me:―e sonhei que estava longe, para além de Pekin, nas fronteiras da Tartaria, no kìosque d'um convento de Lamas, ouvindo maximas prudentes e suaves que escorriam, com um aroma fino de chá, dos labios de um Buddha vivo.

Legnuo sam se: –i sanjao da sam daleko, iza Pekinga, na granicama Tartarije, u svećeničkom sjedu u lamaškom samostanu, slušajući mudre i nježne izreke koje su curile, s finim mirisom čaja, iz usta živog Budhe.