John Kabys, ein artiger Mann von bald vierzig Jahren, führte den Spruch im Munde, daß jeder der Schmied seines eigenen Glückes sein müsse, solle und könne, und zwar ohne viel Gezappel und Geschrei.

John Kabys, przystojny czterdziestolatek, powtarzał, że każdy powinien, może i musi być kowalem swego losu, i to bez wielkiego zamieszania i krzyków.

Ruhig, mit nur wenigen Meisterschlägen schmiede der rechte Mann sein Glück! war seine öftere Rede, womit er nicht etwa die Erreichung bloß des Notwendigen, sondern überhaupt alles Wünschenswerten und Überflüssigen verstand.

„Spokojnie, kilkoma mistrzowskimi ruchami kowal tworzy swoje szczęście!” – mawiał często, rozumiejąc przez to nie tylko dążenie do tego, co konieczne, ale także do wszystkiego, co pożądane i zbędne.

So hatte er denn als zarter Jüngling schon den ersten seiner Meisterstreiche geführt und seinen Taufnamen Johannes in das englische John umgewandelt, um sich von vornherein für das Ungewöhnliche und Glückhafte zuzubereiten, da er dadurch von allen übrigen Hansen abstach und überdies einen angelsächsisch unternehmenden Nimbus erhielt.

Jako młody człowiek dokonał już swojego pierwszego mistrzowskiego ruchu, zmieniając swoje imię z niemieckiego Johannes na angielskie John, by od razu przygotować się na niezwykłość i szczęście, wyróżniając się tym samym spośród innych Hansów i zyskując anglo-amerykański nimb przedsiębiorczości.

Darauf verharrte er einige Jährchen ruhig, ohne viel zu lernen oder zu arbeiten, aber auch ohne über die Schnur zu hauen, sondern klug abwartend.

Następnie przez kilka lat pozostawał spokojny, nie ucząc się ani nie pracując zbyt wiele, ale też nie przekraczając granic, tylko mądrze czekając na swoją szansę.

Als jedoch das Glück auf den ausgeworfenen Köder nicht anbeißen wollte, tat er den zweiten Meisterschlag und verwandelte das i in seinem Familiennamen Kabis in ein y. Dadurch erhielt dies Wort (anderwärts auch Kapes), welches Weißkohl bedeutet, einen edlern und fremdartigern Anhauch, und John Kabys erwartete nun mit mehr Berechtigung, wie er glaubte, das Glück.

Gdy jednak szczęście nie chciało ugryźć na wyciągniętą rękę, dokonał drugiego mistrzowskiego ruchu, zmieniając literę „i” w swoim nazwisku Kabys na „y”. Dzięki temu słowo to (które gdzie indziej pisane jest jako Kapes) oznaczające białą kapustę nabrało bardziej szlachetnego i egzotycznego wydźwięku, a John Kabys zaczął oczekiwać szczęścia z większym uzasadnieniem, jak mu się wydawało.

Allein es vergingen abermals mehrere Jahre, ohne daß selbiges sich einstellen wollte, und schon näherte er sich dem einunddreißigsten, als er sein nicht bedeutendes Erbe mit aller Mäßigung und Einteilung endlich doch aufgezehrt hatte.

Jednak minęły kolejne lata, a szczęście wciąż się nie pojawiało. Gdy zbliżał się do trzydziestki, w końcu wydał cały swój niewielki majątek z umiarem i rozwagą.

Jetzt begann er aber sich ernstlich zu regen und sann auf ein Unternehmen, das nicht für den Spaß sein sollte.

Wtem zaczął się poważnie denerwować i zastanawiać nad przedsięwzięciem, które nie miało być tylko dla zabawy.

Schon oft hatte er viele Seldwyler um ihre stattlichen Firmen beneidet, welche durch Hinzufügen des Frauennamens entstanden.

Często zazdrościł wielu mieszkańców Seldwyla ich imponujących firm, powstałych dzięki dodaniu kobiecego nazwiska.

Diese Sitte war einst plötzlich aufgekommen, man wußte nicht wie und woher; aber genug, sie schien den Herren vortrefflich zu den roten Plüschwesten zu passen, und auf einmal erklang das ganze Städtchen an allen Ecken von pompösen Doppelnamen.

Ten zwyczaj nagle się pojawił, nie wiadomo skąd i jak, ale wydawał się pasować doskonale do czerwonych aksamitnych kamizelek i nagle całe miasteczko rozbrzmiało dumnymi podwójnymi nazwiskami.

Große und kleine Firmatafeln, Haustüren, Glockenzüge, Kaffeetassen und Teelöffel waren damit beschrieben und das Wochenblatt strotzte eine Zeitlang von Anzeigen und Erklärungen, deren einziger Zweck das Anbringen der Alliance-Unterschrift war.

Duże i małe szyldy firmowe, drzwi wejściowe, dzwonki, filiżanki do kawy i łyżeczki do herbaty były opatrzone tymi nazwiskami, a gazeta przez jakiś czas była wypełniona ogłoszeniami i wyjaśnieniami, których jedynym celem było dołączenie podpisu „Alliance”.

Insbesondere gehörte es zu den ersten Freuden der Neuverheirateten, alsobald irgendein Inserat von Stapel laufen zu lassen.

W szczególności jedną z pierwszych radości nowożeńców było zamieszczenie ogłoszenia.

Dabei gab es auch mancherlei Neid und Ärgernis; denn wenn etwa ein schwärzlicher Schuster oder sonst für gering Geachteter durch Führung solchen Doppelnamens an der allgemeinen Respektabilität teilnehmen wollte, so wurde ihm das mit Naserümpfen übel vermerkt, obgleich er im legitimsten Besitze der anderen Ehehälfte war.

Istniało też wiele zazdrości i irytacji, gdyż na przykład czarny szewca lub ktoś inny o niskim statusie chciał uczestniczyć w ogólnej poważności, dodając do swojego nazwiska drugie imię, co było źle widziane, mimo że był w pełni prawnym właścicielem drugiej połowy małżeństwa.

Immerhin war es nicht ganz gleichgültig, ob ein oder mehrere Unbefugte durch dieses Mittel in das allgemeine vergnügte Kreditwesen eindrangen, da erfahrungsgemäß die geschlechterhafte Namensverlängerung zu den wirksameren, doch zartesten Maschinenteilchen jenes Kreditwesens gehörte.

Niezależnie od tego nie było obojętne, czy jedna lub więcej osób bez uprawnień korzystało z tego środka, aby wejść do ogólnego systemu kredytowego, ponieważ jak wynikało z doświadczenia, przedłużenie nazwiska o płeć należało do najskuteczniejszych, choć delikatnych elementów tego systemu kredytowego.

Für John Kabys aber konnte der Erfolg einer solchen Hauptveränderung nicht zweifelhaft sein.

Dla Johna Kaby'ego jednak sukces takiej fundamentalnej zmiany nie mógł być wątpliwy.

Die Not war jetzt gerade groß genug, um diesen lang aufgesparten Meisterstreich zur rechten Stunde zu führen, wie es einem alten Schmied seines Glückes geziemt, der da nicht in den Tag hinein hämmert, und John sah demgemäß nach einer Frau aus, still, aber entschlossen.

Teraz kryzys był na tyle duży, by móc przeprowadzić ten długo odkładany majstersztyk w odpowiednim momencie, jak przystało na starego kowala, który nie marnuje czasu, i John szukał więc kobiety, cicho, ale zdeterminowanie.

Und siehe! schon der Entschluß schien das Glück endlich heraufzubeschwören; denn noch in derselben Woche langte an, wohnte in Seldwyla mit einer mannbaren Tochter eine ältere Dame und nannte sich Frau Oliva, die Tochter Fräulein Oliva.

I oto! już sama ta decyzja wydawała się w końcu przyzywać szczęście, gdyż jeszcze w tym samym tygodniu pojawiła się w Seldwyla starsza dama o imieniu Oliva, która miała córkę na imię Oliva, i nazywała się Panią Olivą, córką Panny Olivy.

Kabys-Oliva! klang es sogleich in Johns Ohren und widerhallte es in seinem Gemüte!

Kabys-Oliva! to natychmiast zabrzmiało w uszach Johna i rozbrzmiało w jego duszy!

Mit einer solchen Firma ein bescheidenes Geschäft begründet, mußte in wenig Jahren ein großes Haus daraus werden.

Założenie skromnego biznesu z taką firmą musiało w ciągu kilku lat przerodzić się w wielki biznes.

So machte er sich denn weislich an die Sache, ausgerüstet mit allen seinen Attributen.

I tak mądrze zabrał się do sprawy, wyposażony we wszystkie swoje atrybuty.

Diese bestanden in einer vergoldeten Brille, in drei emaillierten Hemdeknöpfen, durch goldene Kettchen unter sich verbunden, in einer langen goldenen Uhrkette, welche eine geblümte Weste überkreuzte, mit allerlei Anhängseln,

Były to: pozłacane okulary, trzy emaliowane guziki do koszuli, połączone ze sobą złotymi łańcuszkami, długi złoty łańcuch do zegarka, który przecinał kwiatową kamizelkę, z różnymi dodatkami.

in einer gewaltigen Busennadel, welche als Miniaturgemälde eine Darstellung der Schlacht von Waterloo enthielt, ferner in drei oder vier großen Ringen, einem großen Rohrstock, dessen Knopf ein kleiner Operngucker bildete in Gestalt eines Perlmutterfäßchens.

Ponadto miał ogromną spinkę do mankietów, która zawierała miniaturowy obraz bitwy pod Waterloo, a także trzy lub cztery duże pierścienie, duży laskę, której końcówka była małym teleskopem w formie muszli z pereł.

In den Taschen trug, zog hervor und legte er vor sich hin, wenn er sich setzte: ein großes Futteral aus Leder, in welchem eine Zigarrenspitze ruhte, aus Meerschaum geschnitzt, darstellend den aufs Pferd gebundenen Mazeppa;

W kieszeniach nosił, wyciągał i kładł przed siebie, gdy siadał: dużą skórzaną futerałkę, w której spoczywała cygarowa końcówka, wyrzeźbiona z morskiej pianki, przedstawiająca Mazeppę przywiązanego do konia;

diese Gruppe ragte ihm, wenn er rauchte, bis zwischen die Augbrauen hinauf und war ein Kabinettsstück; ferner eine rote Zigarrentasche mit vergoldetem Schloß, in welcher schöne Zigarren lagen mit kirschrot und weiß getigertem Deckblatt, ein abenteuerlich elegantes Feuerzeug, eine silberne Tabaksdose und eine gestickte Schreibtafel.

ta grupa, gdy palił, wznosiła się mu aż do linii brwi i była prawdziwym dziełem sztuki; dalej czerwony futerał na cygaro z pozłacanym zamkiem, w którym znajdowały się piękne cygara z czerwono-białymi liśćmi, ekstrawagancko elegancką zapalniczkę, srebrną pudełko na tytoń i haftowaną tabliczkę do pisania.

Auch führte er das komplizierteste und zierlichste aller Geldtäschchen mit unendlich geheimnisvollen Abteilungen.

Miał też najbardziej skomplikowaną i wykwintną ze wszystkich portfeli z nieskończenie tajemniczymi przegródkami.

Diese sämtliche Ausrüstung war ihm die Idealausstattung eines Mannes im Glücke; er hatte dieselbe, als kühn entworfenen Lebensrahmen, im voraus angeschafft, als er noch an seinem kleinen Vermögen geknabbert, aber nicht ohne einen tiefern Sinn.

Cała ta wyposażenie była dla niego idealnym wyposażeniem człowieka szczęśliwego; nabył je jako śmiało zaprojektowaną ramę życia, gdy jeszcze skrupulatnie gromadził swój mały majątek, ale nie bez głębszego sensu.

Denn solche Anhäufung war jetzt nicht sowohl das Behänge eines geschmacklosen eitlen Mannes als vielmehr eine Schule der Übung, der Ausdauer und des Trostes zur Zeit des Unsterns sowie eine würdige Bereithaltung für das endlich einkehrende Glück, welches ja kommen konnte wie ein Dieb in der Nacht.

Bo taka akumulacja nie była już tak bardzo ozdobą bezkostnego próżnego człowieka, jak raczej szkołą dyscypliny, wytrwałości i pocieszenia w czasach nieszczęścia, a także godną gotowością na w końcu nadejmujące szczęście, które mogło przyjść jak złodziej w nocy.

Lieber wäre er verhungert als daß er das geringste seiner Zierstücke veräußert oder versetzt hätte; so konnte er weder vor der Welt noch vor sich selbst für einen Bettler gelten und lernte das Äußerste erdulden, ohne an Glanz einzubüßen.

Wolałby raczej umrzeć z głodu niż sprzedać lub zastawić najmniejszy ze swoich ozdobnych przedmiotów; nie mógł więc uchodzić za żebraka ani przed światem, ani przed sobą, i nauczył się znosić największe trudności, nie tracąc przy tym blasku.

Ebenso war, um nichts zu verlieren, zu verderben, zu zerbrechen oder in Unordnung zu bringen, eine fortwährend ruhige und würdevolle Haltung geboten.

Podobnie też, by niczego nie stracić, nie zepsuć, nie zerwać ani nie zdezorganizować, wymagana była nieustanna spokojna i godna postawa.

Kein Räuschchen und keine andere Aufregung durfte er sich gestatten, und wirklich besaß er seinen Mazeppa schon seit zehn Jahren, ohne daß an dem Pferde ein Ohr oder der fliegende Schweif abgebrochen wäre, und die Häkchen und Ringelchen an seinen Etuis und Necessaires schlossen noch so gut als am Tage ihrer Schöpfung.

Nie wolno mu było pozwolić na żaden hałas ani inne wzburzenie, i rzeczywiście posiadał swego Mazeppę już od dziesięciu lat, a ani jedno ucho ani ogon nie odpadły z konia, a haczyki i kółka na jego futerałach i przyborach do pisania wciąż były tak dobrze zamknięte jak w dniu ich stworzenia.

Auch mußte er zu all dem Schmucke Rock und Hut säuberlich schonen, sowie er auch stets ein blankes Vorhemdchen zu besitzen wußte, um seine Knöpfe, Kettchen und Nadeln auf weißem Grunde zu zeigen.

Musiał też pieczołowicie dbać o wszystkie te ozdoby, jak również o swój płaszcz i kapelusz, a zawsze miał też błyszczącą koszulkę, by pokazać swoje guziki, łańcuszki i szpilki na białym tle.

Freilich lag eigentlich mehr Mühe darin als er in seinem Spruche von den wenigen Meisterschlägen zugestehen wollte; allein man hat ja immer die Werke des Genies fälschlich für mühelos ausgegeben.

Oczywiście wymagało to więcej wysiłku, niż chciał przyznać w swoim powiedzeniu o kilku mistrzowskich uderzeniach; ale przecież dzieła geniuszu często są niesłusznie uważane za łatwe do wykonania.

Wenn nur die beiden Frauenzimmer das Glück waren, so ließ es sich nicht ungern in dem ausgespannten Netze des Meisters fangen, ja er schien ihnen mit seiner Ordentlichkeit und seinen vielen Kleinodien gerade der Mann zu sein, den zu suchen sie ins Land gekommen waren.

Jeśli tylko te dwie kobiety były szczęściem, nie chciały one dać się złapać w rozciągniętą sieć mistrzowskiej manipulacji; wręcz wydawały się one tym człowiekiem, którego szukali, ze względu na jego porządek i wiele drobnych ozdób.

Sein geregelter Müßiggang deutete auf einen behaglichen und sichern Zinsleinpicker oder Rentier, der seine Werttitel gewiß in einem artigen Kästchen aufbewahrte.

Jego uporządkowany lenistwo wskazywał na wygodnego i bezpiecznego inwestora lub rentiera, który z pewnością przechowywał swoje papiery wartościowe w eleganckiej szkatułce.

Sie sprachen einiges von ihrem eigenen wohlbestellten Wesen; als sie aber merkten, daß Herr Kabys nicht viel Gewicht darauf zu legen schien, hielten sie klüglich inne und ihre Persönlichkeit für das, was diesen guten Mann allein anziehe.

Mówiły coś o swoim własnym dobrze zorganizowanym życiu; ale kiedy zauważyły, że pan Kaby nie przywiązuje do tego wielkiej wagi, roztropnie przestały mówić i uznały swoją osobowość za to, co przyciągało tego dobrego człowieka wyłącznie do nich.

Kurz, in wenig Wochen war er mit dem Fräulein Oliva verlobt, und gleichzeitig reiste er nach der Hauptstadt, um eine reichverzierte Adreßkarte mit dem herrlichen Doppelnamen stechen zu lassen, anderseits ein prächtiges Firmaschild zu bestellen und einige Handelsverbindungen mit Kredit für ein Geschäft mit Ellenwaren zu eröffnen.

Krótko mówiąc, w ciągu zaledwie kilku tygodni zaręczył się z panną Olivą, a jednocześnie udał się do stolicy, by wykuć bogato zdobioną wizytówkę z wspaniałym podwójnym nazwiskiem, zamówić wspaniały szyld firmowy i nawiązać kilka kontaktów handlowych z kredytem na biznes z artykułami skórzanymi.

Im Übermut kaufte er gleich noch zwei oder drei Ellenstäbe von poliertem Pflaumenholz, einige Dutzend Wechselformulare mit vielen merkurialischen Emblemen, Preiszettel und kleine Papierchen mit goldenem Rande zum Aufkleben, Handlungsbücher und derartiges mehr.

W swym zapędzie kupił jeszcze dwa lub trzy pręty polerowanego drewna śliwkowego, kilkadziesiąt weksli z wieloma hermetycznymi emblematami, ceny i małe kartoniki z złotymi krawędziami do naklejenia, książki handlowe i tym podobne.

Vergnügt eilte er wieder in seine Heimatstadt und zu seiner Braut, deren einziger Fehler ein etwas unverhältnismäßig großer Kopf war.

Zadowolony pospieszył znowu do swojego rodzinnego miasta i do swej narzeczonej, której jedynym minusem był nieco zbyt duży rozum.

Freundlich, zärtlich wurde er empfangen und seinem Reiseberichte die Eröffnung entgegengesetzt, daß die Papiere der Braut, so für die Hochzeit erforderlich waren, angekommen seien.

Został przyjęty życzliwie i czule, a na powitanie usłyszał, że dokumenty panny młodej, niezbędne do ślubu, dotarły.

Doch geschah diese Eröffnung mit einer lächelnden Zurückhaltung, wie wenn er auf eine zwar unbedeutende, aber immerhin nicht ganz ordnungsgemäße Nebensache müßte vorbereitet werden.

Jednakże ta wiadomość została przekazana z uśmiechniętą powściągliwością, jak gdyby trzeba było przygotować go na nieistotną, choć nie do końca prawidłową drobnostkę.

Alles dies ging endlich vorüber und es ergab sich, daß die Mutter allerdings eine verwitwete Dame Oliva, die Tochter hingegen ein außereheliches Kind von ihr war aus ihrer Jugendzeit und ihren eigenen Familiennamen trug, wenn es sich um amtliche und zivilrechtliche Dinge handelte.

Wszystko to w końcu minęło i okazało się, że matka była wdową, a Oliva, córka, była dzieckiem pozamałżeńskim z jej młodości i nosiła swoje własne nazwisko, gdy chodziło o sprawy urzędowe i cywilne.

Dieser Name war: Häuptle!

To imię brzmiało: Häuptle!

Die Braut hieß: Jungfer Häuptle, und die künftige Firma also: »John Kabys-Häuptle«, zu deutsch: »Hans Kohlköpfle«.

Narzeczona nazywała się: Panna Häuptle, a przyszła firma nosiłaby nazwę: „John Kabys-Häuptle”, czyli po niemiecku: „Hans Kohlköpfle”.

Sprachlos stand der Bräutigam eine gute Weile, die unselige Hälfte seines neuesten Meisterwerkes betrachtend; endlich rief er: »Und mit einem solchen Hauptkopfschädel kann man Häuptle heißen!«

Oblężony młodzieniec przez chwilę stał w milczeniu, patrząc na tę nieszczęśliwą część swego najnowszego arcydzieła, po czym zawołał: „I z takim głównym mózgiem można nazywać się Häuptle!”

Erschrocken und demütig senkte die Braut ihr Häuptlein, um das Gewitter vorübergehen zu lassen; denn noch ahnte sie nicht, daß die Hauptsache an ihr für Kabyssen jener schöne Name gewesen sei.

Zszokowana i upokorzona narzeczona schyliła głowę, by burza ucichła, bo jeszcze nie przypuszczała, że to właśnie jej głowa była dla Kabyssena najważniejsza.

Herr Kabys schlechtweg aber ging ohne weiteres nach seiner Behausung, um sich den Fall zu überlegen; allein schon auf dem Wege riefen ihm seine lustigen Mitbürger Hans Kohlköpfle zu, da das Geheimnis bereits verraten war.

Pan Kabys jednak poszedł dalej do swego mieszkania, by przemyśleć całą sprawę, lecz po drodze jego wesołych sąsiadów wzywało już „Hans Kohlköpfle”, gdyż tajemnica została już ujawniona.

Drei Tage und drei Nächte suchte er das gefehlte Werk in tiefer Einsamkeit umzuschmieden.

Przez trzy dni i trzy noce usiłował on w głębokiej samotności przekuć brakujące dzieło.

Am vierten Tage hatte er seinen Entschluß gefaßt, ging wieder dorthin und begehrte die Mutter statt der Tochter zur Ehe.

Czwartego dnia podjął decyzję, poszedł znowu do matki i poprosił o rękę matki zamiast córki.

Allein die entrüstete Frau hatte nun ihrerseits in Erfahrung gebracht, daß Herr Kabys gar kein Mahagonikästchen mit Werttiteln besitze, und wies ihm schnöde die Türe, worauf sie mit ihrer Tochter um ein Städtchen weiter zog.

Jednak wściekła kobieta dowiedziała się, że pan Kabys nie posiada skrzyni z papierami wartościowymi, i odesłała go z kwitkiem, po czym wraz z córką przeniosła się do innego miasteczka.

So sah Herr John das glänzende Oliva entschwinden wie eine schimmernde Seifenblase im Ätherblau, und höchst betreten hielt er seinen Glücksschmiedehammer in der Hand.

Tak więc pan John patrzył, jak znika błyszczące Oliva niczym mieniąca się bańka mydlana w błękicie nieba, a on sam trzymał w ręce swój szczęśliwy młot kowalski.

Seine letzte Barschaft war über diesem Handel fortgegangen.

Jego ostatnie pieniądze przepadły w tej transakcji.

Daher mußte er sich endlich entschließen, etwas Wirkliches zu arbeiten oder wenigstens zur Grundlage seines Daseins zu machen, und indem er sich so hin und her prüfte, konnte er gar nichts als vortrefflich rasieren, ebenso die Messer dazu imstande halten und scharf machen.

Dlatego w końcu musiał zdecydować się na robienie czegoś rzeczywistego lub przynajmniej na założenie podstawy swego bytu, a jedyne, co potrafił robić dobrze, to golić i ostrzyć noże.

Nun stellte er sich auf mit einem Bartbecken und in einem schmalen Stübchen zu ebener Erde, über dessen Türe er ein »John Kabys« befestigte, welches er aus jener stattlichen Firmatafel eigenhändig herausgesägt und von dem verlorenen Oliva wehmütig abgetrennt hatte.

Ustawił się więc z miską do golenia w małym, parterowym pokoju, nad drzwiami którego umieścił napis „John Kabys”, wycięty z tej okazałej tablicy firmowej, którą sam wyciął i z żalem odciął od zagubionej Olivy.

Der Spitzname Kohlköpfle blieb ihm jedoch in der Stadt und führte ihm manchen Kunden zu, so daß er mehrere Jahre lang ganz leidlich dahinlebte, Gesichter schabend und Messer abziehend, und seinen übermütigen Wahlspruch fast ganz zu vergessen schien.

Jednakże przydomek Kohlköpfle pozostał mu w mieście i przyniósł mu wielu klientów, dzięki czemu przez kilka lat dobrze sobie radził, goląc twarze i ostrząc noże, a swój zuchwały motto prawie całkowicie zapomniał.