Domingos José Correia Botelho de Mesquita e Menezes, fidalgo de linhagem, e um dos mais antigos solarengos de Villa Real de Traz-os-Montes, era, em 1779, juiz de fóra de Cascaes, e n'esse mesmo anno casara com uma dama do paço, D. Rita Thereza Margarida Preciosa da Veiga Caldeirão Castello-Branco,

Domingos José Correia Botelho de Mesquita e Menezes, szlachcic z długoletniej rodziny i jeden z najstarszych właścicieli posiadłości w Villa Real de Traz-os-Montes, był w 1779 roku sędzią w Cascaes, a w tym samym roku ożenił się z damą dworu, D. Ritą Therezą Margaridą Preciosą da Veiga Caldeirão Castello-Branco.

filha d'um capitão de cavallos, e neta de outro, Antonio de Azevedo Castello-Branco Pereira da Silva, tão notavel por sua jerarchia, como por um, n'aquelle tempo, precioso livro ácerca da Arte da Guerra.

Była ona córką kapitana kawalerii i wnuczką innego kapitana, Antonio de Azevedo Castello-Branco Pereira da Silvy, znanego zarówno ze swej rangi, jak i z cennej książki o sztuce wojennej, którą napisał w tamtym czasie.

Dez annos de enamorado mal succedido consumira em Lisboa o bacharel provinciano.

Ten prowincjonalny prawnik spędził dziesięć lat w Lizbonie na daremnych próbach zdobycia serca ukochanej osoby.

Para se fazer amar da formosa dama de D. Maria I minguavam-lhe dotes physicos: Domingos Botelho era extremamente feio.

Aby zyskać przychylność pięknej damy z dworu D. Marii I, musiałby poprawić swój wygląd fizyczny, gdyż Domingos Botelho był niezwykle brzydki.

Para se inculcar como partido conveniente a uma filha segunda, faltavam-lhe bens de fortuna: os haveres d'elle não excediam a trinta mil cruzados em propriedades no Douro.

Jako kandydat na męża drugiej córki nie miał wystarczająco dużo majątku: jej posiadłości w Douro miały wartość nieprzekraczającą trzydziestu tysięcy cruzados.

Os dotes de espirito não o recommendavam tambem: era alcançadissimo de intelligencia, e grangeara entre os seus condiscipulos da universidade o epitheto de «brocas» com que ainda hoje os seus descendentes em Villa Real são conhecidos.

Jego zdolności intelektualne też nie przemawiały na jego korzyść – był bardzo głupi i zyskał sobie przydomek „Brocas”, który do dziś jest używany przez jego potomków w Villa Real.

Bem ou mal derivado, o epitheto brocas vem de brôa.

Przydomek „Brocas” pochodzi od słowa „brôa”, oznaczającego głupca.

Entenderam os academicos que a rudeza do seu condiscipulo procedia do muito pão de milho que elle digeria na sua terra.

Uczniowie doszli do wniosku, że jego grubiaństwo wynikało z tego, że jadł dużo kukurydzy w swoim rodzinnym regionie.

Domingos Botelho devia ter uma vocação qualquer; e tinha: era excellenle flautista; foi a primeira flauta do seu tempo; e a tocar flauta se sustentou dois annos em Coimbra, durante os quaes seu pae lhe suspendeu as mesadas, porque os rendimentos da casa não bastavam a livrar outro filho de um crime de morte[1].

Domingos Botelho powinien był mieć jakieś powołanie i rzeczywiście je miał – był znakomitym flecistą, pierwszym flecistą swoich czasów, a dzięki graniu na flecie utrzymywał się przez dwa lata w Coimbrze, podczas których jego ojciec odciął mu kieszonkowe, ponieważ dochody z posiadłości nie wystarczały na utrzymanie kolejnego syna oskarżonego o zabójstwo[1].

Formara-se Domingos Botelho em 1767, e fôra para Lisboa lêr no desembargo do paço, iniciação banal dos que aspiravam á carreira da magistratura.

Domingos Botelho ukończył studia w 1767 roku i wyjechał do Lizbony, by pracować jako asesor sądowy, co było standardowym krokiem dla osób aspirujących do kariery sędziowskiej.

Já Fernão Botelho, pae do bacharel, fôra bem acceite em Lisboa, e mórmente ao duque de Aveiro, cuja estima lhe teve a cabeça em risco, na tentativa regicida de 1758.

Jego ojciec, Fernão Botelho, był dobrze znany w Lizbonie, a szczególnie u księcia Aveiro, którego szacunek kosztował go życie podczas zamachu na króla w 1758 roku.

O provinciano sahiu das masmorras da Junqueira illibado da infamante nodoa, e bem-quisto mesmo do conde de Oeiras, porque tomara parte na prova que este fizera do primor de sua genealogia sobre a dos Pintos Coelhos do Bomjardim do Porto: pleito ridiculo, mas estrondoso, movido pela recusa que o fidalgo portuense fizera de sua filha ao filho de Sebastião José de Carvalho.

Ten prowincjonalny mężczyzna został uwolniony z lochów Junqueira i cieszył się nawet przychylnością hrabiego Oeiras, ponieważ brał udział w sporze o genealogię rodzin Pintos Coelhos i Bomjardim z Porto, prowadzonym przez tego szlachcica z Porto, który odrzucił ofertę małżeństwa ze swoją córką dla syna Sebastião José de Carvalho.

As artes com que o bacharel flautista vingou insinuar-se na estima de D. Maria I e Pedro III não as sei eu.

Nie wiem, w jaki sposób flecista-bakałarz zdobył przychylność królowej Marii I i Piotra III.

É tradição que o homem fazia rir a rainha com as suas facecias, e por ventura com os tregeitos de que tirava o melhor do seu espirito.

Tradycja głosi, że zabawiał on królową swoimi dowcipami, a może nawet wyczynami, które wykraczały poza jego intelektualne możliwości.

O certo é que Domingos Botelho frequentava o paço, e recebia do bolsinho da soberana uma farta pensão, com a qual o aspirante a juiz de fóra se esqueceu de si, do futuro, e do ministro da justiça, que muito rogado fiara das suas letras o encargo de juiz de fóra de Cascaes.

Na pewno Domingos Botelho często przebywał na dworze i otrzymywał hojną pensję z kieszeni monarchy, dzięki czemu ten aspirujący sędzia zapomniał o sobie, przyszłości i ministrze sprawiedliwości, który usilnie namawiał go, by zrezygnował z kariery sędziowskiej na rzecz urzędu sędziego pokojowego w Cascaes.

Já está dito que elle se atreveu aos amores do paço, não poetando como Luiz de Camões ou Bernardim Ribeiro; mas namorando na sua prosa provinciana, e captando a bem-querença da rainha para amollecer as durezas da dama.

Podobno ośmielił się zabiegać o względy królowej, nie pisząc wierszy jak Luiz de Camões czy Bernardim Ribeiro, lecz pisząc w swojej prowincjonalnej prozie i zdobywając przychylność królowej, by złagodzić surowość swojej damy.

Devia de ser, a final, feliz o «doutor bexiga»—que assim era na côrte conhecido—para se não desconcertar a discordia em que andam rixados o talento e a felicidade.

Pod koniec „doktor błazen” – jak był nazywany na dworze – musiał być szczęśliwy, by nie dać się zdezorientować przez sprzeczność między talentem a szczęściem.

Domingos Botelho casou com D. Rita Preciosa.

Domingos Botelho ożenił się z D. Ritą Preciosą.

Rita era uma formosura que ainda aos cincoenta annos se podia presar de o ser.

Rita była pięknością, która w wieku pięćdziesięciu lat wciąż mogła się poszczycić urodą.

E não tinha outro dote, se não é dote uma serie de avoengos, uns bispos, outros generaes, e entre estes o que morrêra frigido em caldeirão de não sei que terra da mourisma; gloria, na verdade, um pouco ardente; mas de tal monta que os descendentes do general frito se assignaram Caldeirões.

Nie miała innego posagu, jak tylko szereg przodków, niektórzy biskupi, inni generałowie, a wśród nich ten, który zmarł w kotle w jakimś kraju muzułmańskim; chwała wprawdzie nieco gorąca, lecz o tak wielkim znaczeniu, że potomkowie tego smażonego generała nazwali się Caldeirões.

A dama do paço não foi ditosa com o marido.

Dama dworu nie była zadowolona ze swojego męża.

Molestavam-na saudades da côrte, das pompas das camaras reaes, e dos amores de sua feição e molde, que immolou ao capricho da rainha.

Dręczyły ją tęsknoty za dworem, splendor królewskich apartamentów i miłości według jej upodobań, które poświęciła kaprysom królowej.

Este desgostoso viver, porém, não impeceu a reproduzirem-se em dois filhos e quatro meninas.

Jednak to nieszczęśliwe życie nie przeszkodziło jej urodzić dwóch synów i czterech córek.

O mais velho era Manoel, o segundo Simão; das meninas uma era Maria, a segunda Anna, e a ultima tinha o nome de sua mãe, e alguns traços da belleza d'ella.

Najstarszy był Manoel, drugi – Simão; spośród córek jedna nosiła imię Maria, druga – Anna, a ostatnia nosiła imię matki i miała kilka rysów jej urody.

O juiz de fóra de Cascaes, solicitando logar de mais graduado banco, demorava em Lisboa, na freguezia da Ajuda em 1784. N'este anno é que nasceu Simão, o penultimo de seus filhos. Conseguiu elle, sempre blandiciado da fortuna, transferencia para Villa Real, sua ambição suprema.

Sędzia z Cascaes, ubiegający się o wyższe stanowisko, przebywał w Lizbonie, w parafii Ajuda w 1784 roku. W tym roku urodził się Simão, drugi z jego dzieci. Zawsze szczęśliwy w życiu, udało mu się przenieść do Villa Real, swojej największej ambicji.

A distancia de uma legua de Villa Real estava a nobreza da villa esperando o seu conterraneo. Cada familia tinha a sua liteira com o brasão da casa. A dos Correias de Mesquita era a mais antiquada no feitio, e as librés dos criados as mais surradas e traçadas que figuravam na comitiva.

Odległość jednej ligi od Villa Real dzieliła szlachta wioski, oczekująca na swego rodaka. Każda rodzina miała swoją karetę z herbem rodu. Kareta Correias de Mesquita była najstarsza w swoim typie, a mundury służących były najbardziej postrzępane i poplamane w całym orszaku.

D. Rita, avistando o prestito das liteiras, ajustou ao olho direito a sua grande luneta de oiro, e disse:

D. Rita, dostrzegając procesję karoc, przyłożyła do prawego oka swą dużą złotą lupę i powiedziała:

—Ó Menezes, aquillo que é?!

– O Menezes, co to jest?!

—São os nossos amigos e parentes que veem esperar-nos.

– To nasi przyjaciele i krewni, którzy czekają na nas.

—Em que seculo estamos nós n'esta montanha?—tornou a dama do paço.

– W którym wieku jesteśmy na tej górze? – zapytała dama dworu.

—Em que seculo?! o seculo tanto é dezoito aqui como em Lisboa.

– W którym wieku?! Wiek jest taki sam zarówno tutaj, jak i w Lizbonie.

—Ah! sim? Cuidei que o tempo parára aqui no seculo doze.

– Ach! Tak? Myślałam, że czas się tu zatrzymał w XII wieku.

O marido achou que devia rir-se do chiste, que o não lisonjeára grandemente.

Mąż uznał, że powinien się śmiać z tego dowcipu, choć nie był on dla niego zbyt zabawny.

Fernão Botelho, pae do juiz de fóra, sahiu á frente do prestito para dar a mão á nora, que apeava da liteira, e conduzil-a á de casa.

Fernão Botelho, ojciec sędziego, wyszedł naprzeciw procesji, by pomóc swojej synowej, która wysiadała z karety, i poprowadził ją do domu.

D. Rita, antes de vêr a cara de seu sogro, contemplou-lhe a olho armado as fivelas de aço, e a bolsa do rabicho.

D. Rita, zanim ujrzała twarz swojego teścia, przyjrzała mu się uważnie – zobaczyła jego stalowe spinki i torebkę z frędzlami.

Dizia ella depois que os fidalgos de Villa Real eram muito menos limpos que os carvoeiros de Lisboa.

Później powiedziała, że szlachcice z Villa Real są o wiele mniej schludni niż robotnicy węglowi z Lizbony.

Antes de entrar na liteira avoenga de seu marido, perguntou, com a mais refalsada seriedade, se não haveria risco em ir dentro d'aquella antiguidade.

Zanim wsiadła do karety swojego męża, zapytała z największą powagą, czy podróżowanie w tak starym pojeździe nie jest niebezpieczne.

Fernão Botelho asseverou a sua nora que a sua liteira não tinha ainda cem annos, e que os machos não excediam a trinta.

Fernão Botelho zapewnił swoją synową, że jego kareta nie ma jeszcze stu lat, a konie mają nie więcej niż trzydzieści lat.

O modo altivo como ella recebeu as cortezias da nobreza—velha nobreza que para alli viera em tempo de D. Diniz, fundador da villa—fez que o mais novo do prestito, que ainda vivia ha doze annos, me dissesse a mim: «Sabiamos que ella era dama da Senhora D. Maria I; porém, da soberba com que nos tractou, ficamos pensando que seria ella a propria rainha.»

Sposób, w jaki przyjęła ona uprzejmości szlachty – tej starej szlachty, która przybyła do Villa Real za czasów D. Diniza, założyciela wioski – sprawił, że najmłodszy z procesji, który miał wtedy dwanaście lat, powiedział mi: „Wiedzieliśmy, że jest ona damą u D. Marii I, ale patrząc na nią z tak wielką dumą, pomyśleliśmy, że to sama królowa”.

Repicaram os sinos da terra quando a comitiva assomou á Senhora de Almudena.

Dzwony w całej okolicy zabrzmiały, gdy procesja dotarła do Pałacu Almudena.

D. Rita disse ao marido que a recepção dos sinos era a mais estrondosa e barata.

D. Rita powiedziała mężowi, że dzwonienie było najgłośniejsze i najbardziej imponujące.

Apearam á porta da velha casa de Fernão Botelho. A aia do paço relanceou os olhos pela fachada do edificio, e disse de si para si: «É uma bonita vivenda para quem foi criada em Mafra e Cintra, na Bemposta e Queluz.»

Zeszli do drzwi starego domu Fernão Botelho. Służąca spojrzała na fasadę budynku i pomyślała: „To piękna rezydencja dla kogoś, kto dorastał w Mafra i Cintrze, w Bemposta i Queluz”.

Decorridos alguns dias, D. Rita disse ao marido que tinha mêdo de ser devorada das ratasanas; que aquella casa era um covil de feras; que os tectos estavam a desabar; que as paredes não resistiriam ao inverno; que os preceitos de uniformidade conjugal não obrigavam a morrer de frio uma esposa delicada e affeita ás almofadas do palacio dos reis.

Po kilku dniach D. Rita powiedziała mężowi, że obawia się, że zostanie pożarta przez szczury; że ten dom jest legowiskiem dzikich zwierząt; że dachy się zawalają; że ściany nie wytrzymają zimy; że zasady jednolitości małżeńskiej nie wymagają, by delikatna żona, przyzwyczajona do poduszek w pałacu królów, zmarła z zimna.

Domingos Botelho conformou-se com a estremecida consorte, e começou a fabrica de um palacete.

Domingos Botelho pogodził się z nią i zaczął budować mały pałac.

Escassamente lhe chegavam os recursos para os alicerces: escreveu á rainha, e obteve generoso subsidio com que ultimou a casa.

Nie miał wystarczająco dużo pieniędzy na fundamenty, więc napisał do królowej i otrzymał hojną dotację, dzięki czemu ukończył budowę domu.

As varandas das janellas foram a ultima dadiva que a real viuva fez á sua dama.

Balkony okien były ostatnim prezentem, jaki królewska wdowa zrobiła swojej damie.

Quer-nos parecer que a dadiva é um testemunho até agora inedito da demencia de D. Maria I.

Wydaje nam się, że ten prezent jest jak dotąd nieznanym świadectwem szaleństwa D. Marii I.

Domingos Botelho mandara esculpir em Lisboa a pedra de armas; D. Rita, porém, teimara que no escudo se abrisse um emblema das suas; mas era tarde, porque já a obra tinha vindo do esculptor, e o magistrado não podia com segunda despeza, nem queria desgostar seu pae, orgulhoso de seu brasão.

Domingos Botelho zlecił wyrycie herbu w Lizbonie, ale D. Rita nalegała, by w herbie znalazł się również jej symbol. Było jednak za późno, ponieważ praca została już wykonana, a sędzia nie mógł sobie pozwolić na drugą opłatę ani nie chciał rozczarować ojca, który był dumny ze swojego herbu.

Resultou d'aqui ficar a casa sem armas, e D. Rita victoriosa[2].

W rezultacie dom został pozbawiony herbu, a D. Rita zwyciężyła[2].

O juiz de fóra tinha alli parentella illustre.

Sędzia miał tam sławnego krewnego.

O aprumo da fidalga dobrou-se até aos grandes da provincia, ou antes houve por bem levantal-os até ella.

Dworzanin podniósł swój status do rangi ważnych osobistości w prowincji, a może nawet przerósł je.

D. Rita tinha uma côrte de primos, uns que se contentavam de serem primos, outros que invejavam a sorte do marido.

D. Rita miała dwór krewnych, niektórzy zadowoleni z tego, że są krewnymi, inni zazdrośni o szczęście męża.

O mais audacioso não ousava fital-a de rosto, quando o ella remirava com a luneta em geito de tanta altivez e zombaria, que não será estranha figura dizer que a luneta de Rita Preciosa era a mais vigilante sentinella da sua virtude.

Nawet najodważniejszy nie śmiał spojrzeć jej w oczy, gdy ona patrzyła na niego przez lornetkę z tak wielką dumą i sarkazmem, że nie dziwi fakt, iż lornetka Rity Preciosy była najczujniejszą strażniczką jej cnoty.

Domingos Botelho desconfiava da efficacia dos merecimentos proprios para cabalmente encher o coração de sua mulher.

Domingos Botelho wątpił w skuteczność własnych zasług w zadowoleniu żony.

Inquietava-o o ciume; mas suffocava os suspiros, receando que Rita se désse por injuriada da suspeita.

Zazdrość niepokoiła go, ale tłumił swoje uczucia, obawiając się, że Rita poczuje się urażona jego podejrzeniami.

E razão era que se offendesse.

I miała ku temu powód – byłaby oburzona.

A neta do general frigido no caldeirão sarraceno ria dos primos, que, por amor d'ella, arriçavam e empoavam as cabelleiras com um desgracioso esmero, ou cavalleavam estrepitosamente na calçada os seus ginetes, fingindo que os picadores da provincia não desconheciam as graças hippicas do marquez de Marialva.

Wnuczka generała, która przetrwała w piekielnych warunkach Saracenii, śmiała się z krewnych, którzy dla niej czesali się i pudrowali włosy z żałosną starannością albo ostentacyjnie jeździli konno po chodniku, udając, że prowincjonalni jeźdźcy konni nie znali uroku markiza Marialvy.

Não o cuidava assim, porém, o juiz de fóra.

Sędzia jednak tego nie zauważył.

O intriguista que lhe trazia o espirito em ancias era o seu espelho.

Intrygantem, który podsycał jego zainteresowanie, był jego własny cień.

Via-se sinceramente feio, e conhecia Rita cada vez mais em flôr, e mais enfadada no trato intimo.

Widział siebie jako brzydka osobę i dostrzegał, że Rita jest coraz piękniejsza i coraz bardziej znudzona w towarzystwie intymnym.

Nenhum exemplo da historia antiga, exemplo de amor sem quebra entre o esposo deforme e a esposa linda, lhe occorria.

Nie przypominał sobie żadnego przykładu z historii starożytnej, gdy małżonek o nieatrakcyjnym wyglądzie i piękna żona kochali się bezwarunkowo.

Um só lhe mortificava a memoria, e esse, com quanto fosse da fabula, era-lhe avêsso, e vinha a ser o casamento de Venus e Vulcano.

Jedyny taki przykład, jaki przychodził mu do głowy, choć był częściowo fikcyjny, to ślub Wenus i Wulkana.

Lembravam-lhe as rêdes que o ferreiro coixo fabricára para apanhar os deuses adulteros, e assombrava-se da paciencia d'aquelle marido.

Przypominały mu się sieci, które kulawy kowal zrobił, by schwytać cudzołożnych bóstw, i dziwił się cierpliwości tego męża.

Entre si, dizia elle, que, erguido o véo da perfidia, nem se queixaria a Jupiter, nem armaria ratoeiras aos primos.

Powiedziała sobie, że gdyby zrzuciła zasłonę zdrady, nie skarżyłaby się nawet do Jowisza ani nie zastawiała pułapek na krewnych.

A par do bacamarte de Luiz Botelho, que varára em terra o alferes, estava uma fileira de bacamartes em que o juiz de fóra era entendido com muito superior intelligencia á que revelava na comprehensão do Digesto e das Ordenações do Reino.

Obok muszkietu Luiza Botelho, którym oficer zabił na ziemi, stała rząd muszkietów, w których sędzia okazał się o wiele bardziej kompetentny niż przy interpretacji Dygestu i Ordenacji Królestwa.

Este viver de sobresaltos durou seis annos, ou mais seria.

To życie pełne niespodzianek trwało sześć lat, a może nawet dłużej.

O juiz de fóra empenhára os seus amigos na transferencia, e conseguiu mais do que ambicionava: foi nomeado provedor para Lamego.

Sędzia zaangażował swoich przyjaciół w przeniesienie i osiągnął więcej, niż się spodziewał: został mianowany komisarzem w Lamego.

Rita Preciosa deixou saudades em Villa Real, e duradoura memoria da sua soberba, formosura e graças de espirito.

Rita Preciosa pozostawiła wspaniałe wspomnienia w Villa Real i trwałą pamięć o swojej dumie, urodzie i dowcipie.

O marido tambem deixou anecdotas que ainda agora se repetem.

Mąż również zostawił anegdoty, które do dziś są opowiadane.

Duas contarei sómente para não enfadar.

Opowiem tylko dwie, by nie nudzić.

Acontecèra um lavrador mandar-lhe o presenle de uma vitella, e mandar com ella a vacca para se não desgarrar a filha.

Pewnemu rolnikowi zdarzyło się wysłać do niego cielaka w prezencie i wysłać z nim krowę, by jego córka się nie zgubiła.

Domingos Botelho mandou recolher á loja a vitella e a vacca, dizendo que quem dava a filha dava a mãe.

Domingos Botelho kazał zabrać cielaka i krowę ze sklepu, mówiąc, że kto oddaje córkę, oddaje matkę.

Outra vez, deu-se o caso de lhe mandarem um presente de pasteis em rica salva de prata.

Kiedy indziej otrzymał prezent w postaci pasztetów w bogatej srebrnej tace.

O juiz de fóra repartiu os pasteis pelos meninos, e mandou guardar a salva, dizendo que receberia como escarneo um presente de dôces, que valiam dez patacões, sendo que naturalmente os pasteis tinham vindo como ornato da bandeja.

Sędzia rozdał pasztety chłopcom i kazał zatrzymać tacę, mówiąc, że uznałby za obrazę prezent w postaci słodyczy o wartości dziesięciu penniesów, podczas gdy pasztety były oczywiście dodatkiem do tacy.

E assim é que ainda hoje, em Villa Real, quando se dá um caso analogo de ficar alguem com o conteúdo e continente, diz a gente da terra: «Aquelle é como o doutor brocas.»

I tak do dziś w Villa Real, gdy ktoś zatrzymuje sobie prezent wraz z opakowaniem, ludzie mówią: „To jak doktor Brocas”.

Não tenho assumpto de tradição com que possa deter-me em miudezas da vida do provedor em Lamego.

Nie mam żadnych tradycyjnych historii, bym mógł szczegółowo opowiedzieć o życiu komisarza w Lamego.

Escassamente sei que D. Rita aborrecia a comarca, e ameaçava o marido de ir com os seus cinco filhos para Lisboa, se elle não sahisse d'aquella intratavel terra.

Wiem tylko, że D. Rita nie znosiła tej okolicy i groziła mężowi, że wyjedzie z pięcioma dziećmi do Lizbony, jeśli nie opuści tej trudnej ziemi.

Parece que a fidalguia de Lamego, em todo o tempo orgulhosa d'uma antiguidade, que principia na acclamação de Almacave, desdenhou a philaucia da dama do paço, e esmerilhou certas vergonteas pôdres do tronco dos Botelhos Correias de Mesquita, desprimorando-lhe as sãs com o facto de elle ter vivido dois annos em Coimbra tocando flauta.

Wygląda na to, że szlachta z Lamego, zawsze dumna ze swojej długiej historii, sięgającej aklamacji Almacave, gardziła filantropią damy dworu i wyśmiała pewne niegodne zachowanie rodu Botelhos Correias de Mesquita, pogardzając nim za to, że spędził dwa lata w Coimbrze, grając na flecie.

Em 1801 achamos Domingos José Correia Botelho de Mesquita corregedor em

W 1801 roku spotykamy Domingos José Correia Botelho de Mesquita jako komisarza w

Vizeu.

Viseu.

Manoel, o mais velho de seus filhos, tem vinte e dois annos, e frequenta o segundo anno juridico. Simão, que tem quinze, estuda humanidades em Coimbra. As tres meninas são o prazer e a vida toda do coração de sua mãe.

Manoel, najstarszy z jego synów, ma dwadzieścia dwa lata i uczęszcza na drugi rok prawa. Simão, który ma piętnaście lat, studiuje nauki humanistyczne w Coimbrze. Trzy córki są radością i całym życiem jego matki.

O filho mais velho escreveu a seu pae queixando-se de não poder viver com seu irmão, temeroso do genio sanguinario d'elle.

Najstarszy syn napisał do ojca, skarżąc się, że nie może żyć ze swoim bratem, obawiając się jego gwałtownego usposobienia.

Conta que a cada passo se vê ameaçado na vida, porque Simão emprega em pistolas o dinheiro dos livros, e convive com os mais famosos perturbadores da academia, e corre de noite as ruas insultando os habitantes e provocando-os á luta com assuadas.

Opowiada, że na każdym kroku czuje się zagrożony w życiu, ponieważ Simão wydaje pieniądze na pistolety zamiast na książki, przemieszcza się z najbardziej notorycznymi rozbójnikami z akademii i nocą chodzi po ulicach, obrażając mieszkańców i prowokując ich do walki.

O corregedor admira a bravura de seu filho Simão, e diz á consternada mãe que o rapaz é a figura e o genio de seu bisavô Paulo Botelho Correia, o mais valente fidalgo que déra Traz-os-Montes.

Komisarz podziwia odwagę swojego syna Simão i mówi zaniepokojonej matce, że chłopiec jest wizerunkiem i geniuszem jej pradziadka Paulo Botelho Correia, najodważniejszego szlachcica, jaki kiedykolwiek pochodził z Traz-os-Montes.

Manoel, cada vez mais aterrado das arremettidas de Simão, sáe de Coimbra antes de ferias, e vai a Vizeu queixar-se, e pedir que lhe dê seu pae outro destino.

Manoel, coraz bardziej przerażony wybrykami Simão, opuszcza Coimbrę przed feriami i jedzie do Viseu, by się skarżyć i prosić ojca o inną przyszłość dla siebie.

D. Rita quer que seu filho seja cadete de cavallaria.

D. Rita chce, aby jej syn został kadetem kawalerii.

De Vizeu parte para Bragança Manoel Botelho, e justifica-se nobre dos quatro costados para ser cadete.

Z Viseu do Bragançy wyrusza Manoel Botelho i usprawiedliwia się jako szlachcic z czterech stron, by zostać kadetem.

No entanto Simão recolhe a Vizeu com os seus exames feitos e approvados. O pae maravilha-se do talento do filho, e desculpa-o da extravagancia por amor do talento. Pede-lhe explicações do seu mau viver com Manoel, e elle responde que seu irmão o quer forçar a viver monasticamente.

Jednak Simão wraca do Viseu po zakończeniu i zdaniu egzaminów. Ojciec zachwyca się talentem syna i wybacza mu ekstrawagancję ze względu na talent. Prosi go o wyjaśnienia dotyczące jego złego zachowania wobec Manoela, a on odpowiada, że jego brat chce go zmusić do życia w sposób monastyczny.

Os quinze annos de Simão tem apparencias de vinte.

Piętnastoletni Simão wygląda na dwadzieścia lat.

É forte de compleição; bello homem com as feições de sua mãe, e a corpolencia d'ella; mas de todo avêsso em genio.

Jest silny, przystojny, z rysami matki i jej posturą, ale zupełnie inny pod względem usposobienia.

Na plebe de Vizeu é que elle escolhe amigos e companheiros.

Swoich przyjaciół i towarzyszy szuka wśród mieszkańców Viseu.

Se D. Rita lhe censura a indigna eleição que faz, Simão zomba das genealogias, e mórmente do general Caldeirão que morreu frito.

Gdy D. Rita krytykuje go za niewłaściwy wybór, Simão wyśmia genealogię, a szczególnie generała Caldeirão, który zmarł w młodym wieku.

Isto bastou para elle grangear a mal-querença de sua mãe.

To wystarczyło, by zyskać niechęć matki.

O corregedor via as coisas pelos olhos de sua mulher, e tomou parte no desgosto d'ella, e na aversão ao filho.

Komisarz postrzegał rzeczy oczami swojej żony i podzielał jej niezadowolenie i awersję do syna.

As irmãs temiam-no, tirante Rita, a mais nova, com quem elle brincava puerilmente, e a quem obedecia, se lhe ella pedia, com meiguices de criança, que não andasse com pessoas mecanicas.

Siostry obawiały się go, z wyjątkiem Rity, najmłodszej, z którą bawił się niczym dziecko i która prosiła go z dziecięcą grzecznością, by nie przebywał w towarzystwie ludzi o sztywnym usposobieniu.

Finalisavam as ferias, quando o corregedor teve um grave dissabor.

Gdy wakacje dobiegły końca, komisarz doznał poważnego rozczarowania.

Um de seus criados tinha ido levar a beber os machos, e por descuido ou proposito deixou quebrar algumas vasilhas que estavam á vez no parapeito do chafariz.

Jeden z jego sług poszedł nakarmić zwierzęta i przez nieuwagę lub umyślnie pozwolił na zbicia kilku naczyń, które znajdowały się na parapecie fontanny.

Os donos das vazilhas conjuraram contra o criado, e espancaram-no.

Właściciele naczyń obwinili sługę i pobili go.

Simão passava n'esse ensejo; e, armado d'um fueiro que descravou d'um carro, partiu muitas cabeças, e rematou o tragico espectaculo pela farça de quebrar todos os cantaros.

W tym momencie pojawił się Simão, uzbrojony w topór, który wyciągnął z wozu, i odciął wiele głów, a na koniec zabawił się, rozbijając wszystkie dzbanki.

O povoleu intacto fugira espavorido, que ninguem se atrevia ao filho do corregedor; os feridos, porém, incorporaram-se e foram clamar justiça á porta do magistrado.

Zszokowani ludzie uciekli, nikt nie odważył się ruszyć syna komisarza, ale ranni zgromadzili się i domagali się sprawiedliwości u magistrata.

Domingos Botelho bramia contra o filho, e ordenava ao meirinho geral que o prendesse á sua ordem. D. Rita, não menos irritada, mas irritada como mãe, mandou, por portas travessas, dinheiro ao filho para que, sem detença, fugisse para Coimbra, e esperasse lá o perdão do pae.

Domingos Botelho nakrzyczał na syna i nakazał komornikowi aresztować go. D. Rita, równie wściekła, ale wściekła jako matka, przesłała synowi pieniądze, by mógł uciec do Coimbry i czekać tam na przebaczenie ojca.

O corregedor, quando soube o expediente de sua mulher, fingiu-se zangado, e prometteu fazel-o capturar em Coimbra.

Gdy komisarz dowiedział się o działaniach swojej żony, udawał, że jest wściekły, i obiecał schwytać syna w Coimbry.

Como, porém, D. Rita lhe chamasse brutal nas suas vinganças, e estupido juiz d'uma rapaziada, o magistrado desenrugou a severidade postiça da testa, e confessou tacitamente que era brutal e estupido juiz.

Jednakże D. Rita nazwała go brutalnym w swojej zemście i głupim sędzią, po czym magistrat zdjął z czoła udawaną powagę i po cichu przyznał, że jest brutalnym i głupim sędzią.