Однажды летом, в деревне Грачах, у небогатой помещицы Анны Павловны Адуевой, все в доме поднялись с рассветом, начиная с хозяйки до цепной собаки Барбоса.

Pewnego lata w wiosce Grachy wszystko w domu nielicznej posiadaczki ziemskiej, Anny Pawłowny Adujewej, zaczęło się budzić o świcie, począwszy od gospodarza, a skończywszy na psie o imieniu Barbos.

Только единственный сын Анны Павловны, Александр Федорыч, спал, как следует спать двадцатилетнему юноше, богатырским сном; а в доме все суетились и хлопотали.

Jedyny syn Anny Pawłowny, Aleksander Fiodorowicz, spał jak należy do dwudziestoletniego mężczyzny, czyli spał głęboko; w domu natomiast wszyscy zajmowali się swoimi sprawami i wykonywali różne prace.

Люди ходили, однакож, на цыпочках и говорили шопотом, чтоб не разбудить молодого барина.

Ludzie jednak chodzili na palcach i mówili szeptem, by nie obudzić młodego pana.

Чуть кто-нибудь стукнет, громко заговорит, сейчас, как раздраженная львица, являлась Анна Павловна и наказывала неосторожного строгим выговором, обидным прозвищем, а иногда, по мере гнева и сил своих, и толчком.

Jeśli ktoś zrobił hałas lub zaczął głośno mówić, Ania Pawłowna natychmiast pojawiała się jak rozgniewana lwica i karała winnego surowym upomnieniem, obraźliwym przezwiskiem, a czasem nawet uderzeniem, w zależności od swojej złości i siły.

На кухне стряпали в трое рук, как будто на десятерых, хотя все господское семейство только и состояло, что из Анны Павловны да Александра Федорыча.

W kuchni gotowano w trzech osobach, jak gdyby było dziesięć osób, chociaż cała rodzina składała się tylko z Anny Pawłowny i Aleksandra Fiodorowicza.

В сарае вытирали и подмазывали повозку.

W stodole myto i smarowano wóz.

Все были заняты и работали до поту лица.

Wszyscy byli zajęci i pracowali do wyczerpania.

Барбос только ничего не делал, но и тот по-своему принимал участие в общем движении.

Barbos natomiast nic nie robił, ale też na swój sposób uczestniczył w ogólnym zamęcie.

Когда мимо его проходил лакей, кучер или шмыгала девка, он махал хвостом и тщательно обнюхивал проходящего, а сам глазами, кажется, спрашивал: «Скажут ли мне, наконец, что у нас сегодня за суматоха?»

Gdy obok niego przechodził lokaj, woźnica lub dziewczyna, machał ogonem i uważnie wąchał przechodzącego, a oczyma wydawał się pytać: „Powiedzą mi w końcu, co się dziś u nas dzieje?”.

А суматоха была оттого, что Анна Павловна отпускала сына в Петербург на службу, или, как она говорила, людей посмотреть и себя показать.

A zamęt był spowodowany tym, że Anna Pawłowna wysyłała syna do Petersburga na służbę, lub jak sama mówiła, żeby zobaczył ludzi i się pokazał.

Убийственный для нее День!

To był dla niej zabójczy dzień!

От этого она такая грустная и расстроенная.

Dlatego była taka smutna i zdenerwowana.

Часто, в хлопотах, она откроет рот, чтоб приказать что-нибудь, и вдруг остановится на полуслове, голос ей изменит, она отвернется в сторону и оботрет, если успеет, слезу, а не успеет, так уронит ее в чемодан, в который сама укладывала Сашенькино белье.

Często w ferworze pracy otwierała usta, by coś nakazać, i nagle przerywała w połowie zdania, zmieniała głos, odwracała się i wycierała łzę, jeśli zdążyła, a jeśli nie, to zrzucała ją do walizki, do której sama pakowała bieliznę Saszenki.

Слезы давно кипят у ней в сердце; они подступили к горлу, давят грудь и готовы брызнуть в три ручья; но она как будто берегла их на прощанье и изредка тратила по капельке.

Łzy od dawna kipiały w jej sercu; podchodziły do gardła, uciskały klatkę piersiową i były gotowe wypłynąć w trzech strumieniach; ale ona jakby je oszczędzała na pożegnanie i od czasu do czasu wypuszczała po kropli.

Не одна она оплакивала разлуку: сильно горевал тоже камердинер Сашеньки, Евсей. Он отправлялся с барином в Петербург, покидал самый теплый угол в дому, за лежанкой, в комнате Аграфены, первого министра в хозяйстве Анны Павловны и — что всего важнее для Евсея — первой ее ключницы.

Nie tylko ona opłakiwała rozłąkę: bardzo smutny był też lokaj Saszenki, Jewsej. Wyruszał z panem do Petersburga, opuszczając najcieplejszy kąt w domu, za leżanką, w pokoju Agrafeny, pierwszej minister w gospodarstwie Anny Pawłowny i – co najważniejsze dla Jewseja – jej głównej klucznicy.

За лежанкой только и было места, чтоб поставить два стула и стол, на котором готовился чай, кофе, закуска. Евсей прочно занимал место и за печкой и в сердце Аграфены. На другом стуле заседала она сама.

Tylko za leżanką było miejsce na dwa krzesła i stół, przy którym przygotowywano herbatę, kawę i przekąski. Jewsej mocno zajmował miejsce zarówno przy piecu, jak i w sercu Agrafeny. Na drugim krześle siedziała sama.

История об Аграфене и Евсее была уж старая история в доме.

Historia o Agrafenie i Jewseju była już starą historią w domu.

О ней, как обо всем на свете, поговорили, позлословили их обоих, а потом, так же как и обо всем, замолчали.

O niej, jak o wszystkim na świecie, rozmawiano, wyśmiali ich obojga, a potem, tak jak o wszystkim, milkli.

Сама барыня привыкла видеть их вместе, и они блаженствовали целые десять лет.

Sama pani była przyzwyczajona do ich towarzystwa i przez dziesięć lat byli szczęśliwi.

Многие ли в итоге годов своей жизни начтут десять счастливых?

Czy wielu ludzi na koniec swojego życia będzie mogło powiedzieć o dziesięciu szczęśliwych latach?

Зато вот настал и миг утраты!

Ale w końcu nadeszła chwila straty!

Прощай, теплый угол, прощай, Аграфена Ивановна, прощай, игра в дураки, и кофе, и водка, и наливка — все прощай!

Żegnaj, ciepły kąt, żegnaj, Agrafena Iwanowna, żegnaj, gra w głupka, kawa, wódka i nalewka – wszystko żegnaj!

Евсей сидел молча и сильно вздыхал.

Jewsej siedział w ciszy i głęboko westchnął.

Аграфена, насупясь, суетилась по хозяйству.

Agrafena, z marszczonymi brwiami, zajmowała się gospodarstwem domowym.

У ней горе выражалось по-своему.

Jej smutek wyrażał się na swój własny sposób.

Она в тот день с ожесточением разлила чай и вместо того, чтоб первую чашку крепкого чаю подать, по обыкновению, барыне, выплеснула его вон: «никому, дескать, не доставайся», и твердо перенесла выговор.

Tego dnia z gniewem nalewała herbatę i zamiast podać pierwszą filiżankę mocnej herbaty pani, jak to miało w zwyczaju, wylała ją: „Niech nikt jej nie dostanie”, i z wytrwałością zniosła reprymendę.

Кофе у ней перекипел, сливки подгорели, чашки валились из рук.

Kawa się zagotowała, śmietanka się przypaliła, a filiżanki wypadały z rąk.

Она не поставит подноса на стол, а брякнет; не отворит шкафа и двери, а хлопнет.

Nie stawiała tacy na stole, tylko ją stuknęła; nie otwierała szaf i drzwi, tylko je trzasnęła.

Но она не плакала, а сердилась на все и на всех.

Ale nie płakała, tylko była wściekła na wszystko i na wszystkich.

Впрочем, это вообще было главною чертою в ее характере.

Zresztą to była główna cecha jej charakteru.

Она никогда не была довольна; все не по ней; всегда ворчала, жаловалась.

Nigdy nie była zadowolona; wszystko było nie po jej myśli; zawsze narzekała i skarżyła się.

Но в эту роковую для нее минуту характер ее обнаруживался во всем своем пафосе.

Ale w tym tragicznym dla niej momencie jej charakter ujawnił się w całej swej intensywności.

Пуще всего, кажется, она сердилась на Евсея.

Chyba najbardziej była wściekła na Jewseja.

— Аграфена Ивановна!.. — сказал он жалобно и нежно, что не совсем шло к его длинной и плотной фигуре.

– Agrafena Iwanowna! – powiedział żałośliwie i delikatnie, co niezupełnie pasowało do jego długiej i grubej postury.

— Ну, что ты, разиня, тут расселся? — отвечала она, как будто он в первый раз тут сидел. — Пусти прочь: надо полотенце достать.

– No co, głupku, rozsiadłeś się tutaj? – odpowiedziała, jakby on siedział tu po raz pierwszy. – Odejdź: muszę wziąć ręcznik.

— Эх, Аграфена Ивановна!.. — повторил он лениво, вздыхая и поднимаясь со стула и тотчас опять опускаясь, когда она взяла полотенце.

– Ech, Agrafena Iwanowna! – powtórzył leniwie, westchnął i wstał z krzesła, po czym zaraz usiadł znowu, gdy ona wzięła ręcznik.

— Только хнычет! Вот пострел навязался! Что это за наказание, господи! и не отвяжется!

– Tylko narzeka cały czas! Jaki to kłopot, do cholery! I nie da się go pozbyć!

И она со звоном уронила ложку в полоскательную чашку.

I upuściła łyżkę do miseczki do płukania, wydając przy tym dźwięk.

— Аграфена! — раздалось вдруг из другой комнаты, — ты никак с ума сошла! разве не знаешь, что Сашенька почивает? Подралась, что ли, с своим возлюбленным на прощанье?

– Agrafena! – nagle zabrzmiało z innego pokoju – totalnie zwariowałaś! Czy nie wiesz, że Saszenka odpoczywa? Może się pokłóciła ze swoim kochankiem na pożegnanie?

— Не пошевелись для тебя, сиди, как мертвая! — прошипела по-змеиному Аграфена, вытирая чашку обеими руками, как будто хотела изломать ее в куски.

– Nie ruszę się dla ciebie, siedzę jak trup! – syknęła jak wąż Agrafena, wycierając miseczkę obiema rękami, jakby chciała ją rozbić na kawałki.

— Прощайте, прощайте! — с громаднейшим вздохом сказал Евсей, — последний денек, Аграфена Ивановна!

– Żegnaj, żegnaj! – powiedział Jewsej z wielkim westchnieniem – to mój ostatni dzień, Agrafena Iwanowna!

— И слава богу! пусть унесут вас черти отсюда: просторнее будет. Да пусти прочь, негде ступить: протянул ноги-то!

– I dzięki Bogu! Niech diabły was zabiorą stąd: będzie więcej miejsca. I odejdźcie, nie ma gdzie się poruszyć: rozłożyliście nogi!

Он тронул было ее за плечо — как она ему ответила! Он опять вздохнул, но с места не двигался; да напрасно и двинулся бы: Аграфене этого не хотелось. Евсей знал это и не смущался.

Dotknął jej ramienia – jak ona mu odpowiedziała! Znowu westchnął, ale nie ruszył się z miejsca; nawet gdyby chciał, to i tak nie miałby po co: Agrafena tego nie chciała. Jewsej o tym wiedział i nie przejmował się tym.

— Кто-то сядет на мое место? — промолвил он, все со вздохом.

– Ktoś zajmie moje miejsce? – rzekł, wciąż westchniając.

— Леший! — отрывисто отвечала она.

– Diabeł! – odparła lakonicznie.

— Дай-то бог! лишь бы не Прошка. А кто-то в дураки с вами станет играть?

– Oby to nie był Proszka. A kto miałby się z wami bawić w głupców?

— Ну хоть бы и Прошка, так что ж за беда? — со злостью заметила она. Евсей встал.

– Nawet gdyby to był Proszka, to co z tego? – zauważyła złośliwie. Jewsej wstał.

— Вы не играйте с Прошкой, ей-богу, не играйте! — сказал он с беспокойством и почти с угрозой.

– Nie baw się Proszką, na Boga, nie baw się! – powiedział z niepokojem i niemal groźnie.

— А кто мне запретит? ты, что ли, образина этакая?

– A kto mi to zabroni? Ty, czy jakaś inna gnida?

— Матушка, Аграфена Ивановна! — начал он умоляющим голосом, обняв ее — за талию, сказал бы я, если б у ней был хоть малейший намек на талию.

– Matko, Agrafeno Iwanowno! – zaczął błagająco, obejmując ją – za talię, powiedziałbym, gdyby miała choćby cień talii.

Она отвечала на объятие локтем в грудь.

Ona odpowiedziała na ten uścisk łokciem w klatkę piersiową.

— Матушка, Аграфена Ивановна! — повторил он, — будет ли Прошка любить вас так, как я? Поглядите, какой он озорник: ни одной женщине проходу не даст. А я-то! э-эх! Вы у меня, что синь-порох в глазу! Если б не барская воля, так... эх!..

– Matko, Agrafeno Iwanowno! – powtórzył – czy Proszka będzie cię kochać tak jak ja? Spójrz, jaki on jest złośliwy: nie daje spokoju ani jednej kobiecie. A ja! Ech! Jesteś dla mnie jak czerwony pieprz w oku! Gdyby nie wola szlachcica, to… ech!..

Он при этом крякнул и махнул рукой. Аграфена не выдержала: и у ней, наконец, горе обнаружилось в слезах.

W tym momencie zakaszlał i machnął ręką. Agrafena nie wytrzymała: w końcu okazała swój smutek łzami.

— Да отстанешь ли ты от меня, окаянный? — говорила она плача, — что мелешь, дуралей! Свяжусь я с Прошкой! разве не видишь сам, что от него путного слова не добьешься? только и знает, что лезет с ручищами...

– Czy przestaniesz mnie nękć, ty nieszczęśniku? – powiedziała płacząc – Co gadasz, głupku? Porozmawiam z Proszką! Czy nie widzisz, że nic dobrego z niego nie wyciągniesz? Jedyne, co potrafi, to się wtrącać ze swoimi rękami…

— И к вам лез? Ах, мерзавец! А вы, небось, не скажете! Я бы его...

– A wtrącał się do ciebie? Ach, gnida! A ty pewnie nic nie powiesz! Ja bym go…

— Полезь-ка, так узнает! Разве нет в дворне женского пола, кроме меня? С Прошкой свяжусь! вишь, что выдумал! Подле него и сидеть-то тошно — свинья свиньей! Он, того и гляди, норовит ударить человека или сожрать что-нибудь барское из-под рук — и не увидишь.

– Wtrąci się, a zobaczy! Czy w posiadłości nie ma innych kobiet oprócz mnie? Porozmawiam z Proszką! Zobacz, co wymyślił! Nawet z nim przebywać jest nieprzyjemnie – świnia ze świnią! Zaraz chce kogoś uderzyć albo coś szlacheckiego ukraść – i nikt tego nie zauważa.

— Уж если, Аграфена Ивановна, случай такой придет — лукавый ведь силен, — так лучше Гришку посадите тут: по крайности малый смирный, работящий, не зубоскал...

– Jeśli, Agrafeno Iwanowno, przyjdzie taka okazja – bo podstępny jest silny – to lepiej posadź tu Griszkę: przynajmniej jest cichy, pracowity, nie żartuje…

— Вот еще выдумал! — накинулась на него Аграфена, — что ты меня всякому навязываешь, разве я какая-нибудь... Пошел вон отсюда! Много вашего брата, всякому стану вешаться на шею: не таковская! С тобой только, этаким лешим, попутал, видно, лукавый за грехи мои связаться, да и то каюсь... а то выдумал!

– Znowu wymyśliłeś! – rzuciła na niego Agrafena – że chcesz mnie narzucić każdemu, jakbym była jakaś… Wynoś się stąd! Masz dość swojego brata, chcesz się wtrącić do każdego: nie taka jestem! Tylko z tobą, takim leśnym, pewnie podstępny chce się skontaktować z powodu moich grzechów, a ja żałuję… a ty wymyśliłeś!

— Бог вас награди за вашу добродетель! как камень с плеч! — воскликнул Евсей.

– Niech Bóg cię za to nagrodzi! Jako kamień z głowy! – wykrzyknął Jewsej.

— Обрадовался! — зверски закричала она опять, — есть чему радоваться — радуйся!

– Cieszę się! – zdziczała znowu – Jest się czemu cieszyć – ciesz się!

И губы у ней побелели от злости. Оба замолчали.

I usta jej pobladły ze złości. Oboje umilkli.

— Аграфена Ивановна! — робко сказал Евсей немного погодя.

– Agrafeno Iwanowno! – powiedział po chwili Jewsej nieśmiało.

— Ну, что еще?

– No, co jeszcze?

— Я ведь и забыл: у меня нынче с утра во рту маковой росинки не было.

– Zapomniałem: dziś rano nie miałem w ustach ani kropli makowego olejku.

— Только и дела!

– I co z tego!

— С горя, матушка.

– Z rozpaczy, matko.

Она достала с нижней полки шкафа, из-за головы сахару, стакан водки и два огромные ломтя хлеба с ветчиной. Все это давно было приготовлено для него ее заботливой рукой. Она сунула ему их, как не суют и собакам. Один ломоть упал на пол.

Wyjęła z dolnej półki szafki cukier, kieliszek wódki i dwa ogromne kromki chleba z szynką. Wszystko to zostało przygotowane dla niego przez jej troskliwą rękę. Podała mu to wszystko, jakby nie podawała tego nawet psom. Jeden kromek spadł na podłogę.

— На вот, подавись! О, чтоб тебя... да тише, не чавкай на весь дом.

– Proszę, połknij to! Och, ty... cicho, nie chrup tego na cały dom.

Она отвернулась от него с выражением будто ненависти, а он медленно начал есть, глядя исподлобья на Аграфену и прикрывая одною рукою рот.

Odwróciła się do niego z wyrazem nienawiści, a on powoli zaczął jeść, patrząc kątem oka na Agrafenę i zakrywając usta jedną ręką.

Между тем в воротах показался ямщик с тройкой лошадей.

Tymczasem w bramie pojawił się zaprzężony w trzy konie woźnik.

Через шею коренной переброшена была дуга.

Łuk został przewieszony przez szyję konia.

Колокольчик, привязанный к седелке, глухо и несвободно ворочал языком, как пьяный, связанный и брошенный в караульню.

Dzwonek przyczepiony do siodła cicho i niezdecydowanie stukotał, jak pijany człowiek, związany i wtrącony do aresztu.

Ямщик привязал лошадей под навесом сарая, снял шапку, достал оттуда грязное полотенце и отер пот с лица.

Woźnik przywiązał konie pod wiatą stajni, zdjął czapkę, wyciągnął z niej brudną chusteczkę i otarł sobie pot z twarzy.

Анна Павловна, увидев его из окна, побледнела.

Anna Pawłowna, zobaczywszy go przez okno, zbladła.

У ней подкосились ноги и опустились руки, хотя она ожидала этого.

Jej nogi się ugięły i ręce opadły, chociaż tego się spodziewała.

Оправившись, она позвала Аграфену.

Po chwili otrząsnęła się i zawołała Agrafenę.

— Поди-ка на цыпочках, тихохонько, посмотри, спит ли Сашенька? — сказала она. — Он, мой голубчик, проспит, пожалуй, и последний денек: так и не нагляжусь на него. Да нет, куда тебе! ты, того гляди, влезешь как корова! я лучше сама...

– Podejdź na palcach, po cichu, i sprawdź, czy Saszenka śpi? – powiedziała. – On, mój słodziutki, prawdopodobnie przespi cały dzień. Nie mam już czasu na niego spojrzeć. Ale co ty tam! Ty pewnie wpadniesz jak krowa! Lepiej ja to zrobię...

И пошла.

I poszła.

— Поди-ка ты, не-корова! — ворчала Аграфена, воротясь к себе. — Вишь, корову нашла! много ли у тебя этаких коров-то?

– A ty nie jesteś krową! – warknęła Agrafena, wracając do siebie. – Widzisz, krowę znalazła! Czy masz dużo takich krów?

Навстречу Анне Павловне шел и сам Александр Федорыч, белокурый молодой человек, в цвете лет, здоровья и сил.

W stronę Anny Pawłowny szedł sam Aleksander Fiodorowicz, jasnowłosy młody człowiek w wieku najlepszej formy, zdrowia i siły.

Он весело поздоровался с матерью, но, увидев вдруг чемодан и узлы, смутился, молча отошел к окну и стал чертить пальцем по стеклу.

Wesoło przywitał matkę, ale gdy nagle ujrzał walizkę i paczki, zaczerwienił się i odsunął w milczeniu do okna, gdzie zaczął pisać coś palcem na szybie.

Через минуту он уже опять говорил с матерью и беспечно, даже с радостью смотрел на дорожные сборы.

Chwilę później znów rozmawiał z matką i beztrosko, a nawet z radością oglądał przygotowania do podróży.

— Что это ты, мой дружок, как заспался, — сказала Анна Павловна, — даже личико отекло? Дай-ка вытру тебе глаза и щеки розовой водой.

– Czemu ty, mój chłopcze, tak się wyczerpałeś? – powiedziała Anna Pawłowna. – Nawet twoja twarz jest opuchnięta. Daj, że przetrę ci oczy i policzki wodą różaną.

— Нет, маменька, не надо.

– Nie, mamo, nie trzeba.

— Чего ты хочешь позавтракать: чайку прежде или кофейку? Я велела сделать и битое мясо со сметаной на сковороде — чего хочешь?

– Co chcesz zjeść na śniadanie: herbatę czy kawę? Powiedziałam, żeby przygotowali pieczoną wołowinę ze śmietaną na patelni – co chcesz?

— Все равно, маменька.

– Cokolwiek, mamo.

Анна Павловна продолжала укладывать белье, потом остановилась и посмотрела на сына с тоской.

Anna Pawłowna dalej układała bieliznę, a potem zatrzymała się i spojrzała na syna z tęsknotą.

— Саша!.. — сказала она через несколько времени.

– Sasza! – powiedziała po chwili.

— Чего изволите, маменька?

– Czego sobie życzysz, mamo?

Она медлила говорить, как будто чего-то боялась.

Zawahała się, jakby się czegoś bała.

— Куда ты едешь, мой друг, зачем? — спросила она, наконец, тихим голосом.

– Dokąd jedziesz, mój chłopcze, po co? – zapytała w końcu cichym głosem.

— Как куда, маменька? в Петербург, затем... затем... чтоб...

– Dokąd, mamo? Do Petersburga, a potem… a potem… żeby…

— Послушай, Саша, — сказала она в волнении, положив ему руку на плечо, по-видимому с намерением сделать последнюю попытку, — еще время не ушло: подумай, останься!

– Posłuchaj, Sasza – powiedziała podekscytowana, kładąc mu rękę na ramieniu, najwyraźniej próbując jeszcze raz – jeszcze nie jest za późno: pomyśl, zostań!

— Остаться! как можно! да ведь и... белье уложено, — сказал он, не зная, что выдумать.

– Zostać! Jasne! Ale przecież… bielizna jest ułożona – powiedział, nie wiedząc, co jeszcze wymyślić.

— Уложено белье! да вот... вот... вот... гляди — и не уложено.

– Bielizna jest ułożona! Ale spójrz… spójrz… spójrz… nie jest ułożona.

Она в три приема вынула все из чемодана.

Wyciągnęła wszystko z walizki w trzech etapach.

— Как же это так, маменька? собрался — и вдруг опять! Что скажут...

– Jak to możliwe, mamo? Zbierałem się i nagle znowu! Co ludzie powiedzą…

Он опечалился.

Był smutny.

— Я не столько для себя самой, сколько для тебя же отговариваю.

– Nie robię tego tyle dla siebie, co dla ciebie.

Зачем ты едешь? Искать счастья?

Po co jedziesz? Szukać szczęścia?

Да разве тебе здесь нехорошо?

Czyż tobie tutaj nie jest dobrze?

разве мать день-деньской не думает о том, как бы угодить всем твоим прихотям?

Czyż matka nie myśli całymi dniami o tym, jak zadowolić wszystkie twoje zachcianki?

Конечно, ты в таких летах, что одни материнские угождения не составляют счастья; да я и не требую этого.

Oczywiście jesteś w takim wieku, że same ułatwienia ze strony matki nie przynoszą szczęścia; ale ja tego nie wymagam.

Ну, погляди вокруг себя: все смотрят тебе в глаза.

No spójrz wokół siebie: wszyscy patrzą ci w oczy.

А дочка Марьи Карповны, Сонюшка?

A córka Marii Karpownej, Sonia?

Что...

Co...

покраснел?

zaczerwieniłeś się?

Как она, моя голубушка — дай бог ей здоровья — любит тебя: слышь, третью ночь не спит!

Jak ona, moja słodka córeczka – oby była zdrowa – kocha cię: słuchaj, od trzech nocy nie może spać!

— Вот, маменька, что вы! она так...

– Och, mamo, co ty! Ona tak...

— Да, да, будто я не вижу... Ах! чтоб не забыть: она взяла обрубить твои платки — «я, говорит, сама, сама, никому не дам, и метку сделаю», — видишь, чего же еще тебе? Останься!

– Tak, tak, jakbym tego nie widział... Ach! żeby nie zapomnieć: wzięła się do szycia twoich chust – „sama to zrobię, sama, nikomu nie dam i nawet założę metkę”, – widzisz, czego jeszcze chcesz? Zostań!

Он слушал молча, поникнув головой, и играл кистью своего шлафрока.

Słuchał w milczeniu, z głową pochyloną, i bawił się frędzlem swojego szlafroka.

— Что ты найдешь в Петербурге? —

– Co znajdziesz w Petersburgu?

продолжала она. —

– kontynuowała ona.

Ты думаешь, там тебе такое же житье будет, как здесь?

– Myślisz, że będzie ci tam tak dobrze, jak tutaj?

Э, мой друг!

– Ej, mój przyjacielu!

Бог знает, чего насмотришься и натерпишься: и холод, и голод, и нужду — все перенесешь.

– Bóg wie, co zobaczysz i wytrzymasz: zimno, głód, niedostatek – wszystko wytrzymasz.

Злых людей везде много, а добрых не скоро найдешь.

– Wszędzie jest wielu złych ludzi, a dobrych trudno znaleźć.

А почет — что в деревне, что в столице — все тот же почет.

– A honor – czy to na wsi, czy w stolicy – jest taki sam.

Как не увидишь петербургского житья, так и покажется тебе, живучи здесь, что ты первый в мире; и во всем так, мой милый!

– Jeśli nie poznasz życia w Petersburgu, to żyjąc tutaj, będziesz myślał, że jesteś najlepszy na świecie; i we wszystkim jest tak, mój drogi!

Ты же воспитан, и ловок, и хорош.

– Jesteś przecież wychowany, sprawny i miły.

Мне бы, старухе, только оставалось радоваться, глядя на тебя.

– Jako staruszce pozostaje mi tylko cieszyć się, patrząc na ciebie.

Женился бы, послал бы бог тебе деточек, а я бы нянчила их — и жил бы без горя, без забот, и прожил бы век свой мирно, тихо, никому бы не позавидовал; а там, может, и не будет хорошо, может, и помянешь слова мои...

– Gdybyś się ożenił i Bóg dał ci dzieci, a ja bym się nimi opiekowała – żyłbym bez smutków, bez trosk, spokojnie i szczęśliwie do końca życia; a tam może nie będzie dobrze, może będziesz żałować moich słów...

Останься, Сашенька, — а?

– Zostań, Saszenka, co?

Он кашлянул и вздохнул, но не сказал ни слова.

Kaszlnął i westchnął, ale nic nie powiedział.

— А посмотри-ка сюда, — продолжала она, отворяя дверь на балкон, — и тебе не жаль покинуть такой уголок?

– A spójrz tutaj – kontynuowała otwierając drzwi do balkonu – i nie żałujesz, że opuszczasz takie miejsce?

С балкона в комнату пахнуло свежестью.

Z balkonu do pokoju wdarł się świeży zapach.

От дома на далекое пространство раскидывался сад из старых лип, густого шиповника, черемухи и кустов сирени.

Od domu aż po daleki horyzont rozciągał się ogród ze starymi lipami, gęstymi krzakami róży, czereśnią i krzakami lilaków.

Между деревьями пестрели цветы, бежали в разные стороны дорожки, далее тихо плескалось в берега озеро, облитое к одной стороне золотыми лучами утреннего солнца и гладкое, как зеркало; с другой — темно-синее, как небо, которое отражалось в нем, и едва подернутое зыбью.

Między drzewami kwitły kwiaty, ścieżki biegły w różnych kierunkach, a dalej jezioro cicho szemrało na brzegu, z jednej strony oświetlone złotymi promieniami porannego słońca i gładkie jak lustro, a z drugiej ciemnoniebieskie, jak niebo, które się w nim odbijało, i ledwo zmącone falami.

А там нивы с волнующимися, разноцветными хлебами шли амфитеатром и примыкали к темному лесу.

A tam pola z falistymi, kolorowymi zbożami ciągnęły się w amfiteatrze i dołączały do ciemnego lasu.

Анна Павловна, прикрыв одной рукой глаза от солнца, другой указывала сыну попеременно на каждый предмет.

Anna Pawłowna, osłaniając oczy przed słońcem jedną ręką, drugą kolejno wskazywała synowi każdy przedmiot.

— Погляди-ка, — говорила она, — какой красотой бог одел поля наши!

– Spójrz – mówiła – jak pięknie Bóg ubrał nasze pola!

Вон с тех полей одной ржи до пятисот четвертей сберем; а вон и пшеничка есть, и гречиха; только гречиха нынче не то, что прошлый год: кажется, плоха будет.

Stamtąd zbierzemy od czterech do pięciuset kwartałów żyta; a tam jest też pszenica i gryka; tylko że gryka nie jest już taka jak w zeszłym roku: chyba będzie słaba.

А лес-то, лес-то как разросся!

A ten las, ten las jak się rozwinął!

Подумаешь, как велика премудрость божия!

Pomyśl tylko, jak wielka jest mądrość Boża!

Дровец с своего участка мало-мало на тысячу продадим.

Sprzedamy drewno z naszej działki za nieco ponad tysiąc.

А дичи, дичи что!

A co do zwierzyny, to co do zwierzyny!

и ведь все это твое, милый сынок: я только твоя приказчица.

I przecież to wszystko należy do ciebie, mój drogi synu: ja jestem tylko twoją zarządczynią.

Погляди-ка, озеро: что за великолепие!

Spójrz na jezioro – co za wspaniałość!

истинно небесное!

To jest prawdziwie niebiańskie!

рыба так и ходит; одну осетрину покупаем, а то ерши, окуни, караси кишмя-кишат: и на себя и на людей идет.

Ryby pływają w wodach; kupujemy jednego jesiotra, a potem pełno jest szczupaków, okoni i karpi: zarówno dla nas, jak i dla innych.

Вон твои коровки и лошадки пасутся.

Oto twoje krowy i konie pasą się.

Здесь ты один всему господин, а там, может быть, всякий станет помыкать тобой.

Tutaj jesteś panem wszystkiego, a tam być może każdy będzie cię poniżał.

И ты хочешь бежать от такой благодати, еще не знаешь куда, в омут, может быть, прости господи...

I chcesz uciec od takiej łaski, nawet nie wiesz dokąd – do bagna, o Boże...

Останься!

Zostań!

Он молчал.

Milczał.

— Да ты не слушаешь, — сказала она. — Куда это ты так пристально загляделся?

– Ty nie słuchasz – powiedziała. – Na co się tak uważnie patrzysz?

Он молча и задумчиво указал рукой вдаль. Анна Павловна взглянула и изменилась в лице. Там, между полей, змеей вилась дорога и убегала за лес, дорога в обетованную землю, в Петербург. Анна Павловна молчала несколько минут, чтоб собраться с силами.

Milczał i zamyślnie wskazał ręką w dal. Anna Pawłowna spojrzała i zmieniła się w obliczu. Tam, pomiędzy polami, wężowato wiła się droga i uciekała za las, droga do ziemi obiecanej, do Petersburga. Anna Pawłowna milczała przez kilka minut, by zebrać siły.

— Так вот что! — проговорила она, наконец, уныло. — Ну, мой друг, бог с тобой! поезжай, уж если тебя так тянет отсюда: я не удерживаю! По крайней мере не скажешь, что мать заедает твою молодость и жизнь.

– Więc to! – powiedziała w końcu smutno. – No cóż, mój przyjacielu, niech Bóg cię błogosławi! Jedź, jeśli tak bardzo cię to pociąga: nie będę cię zatrzymywać! Przynajmniej nie będziesz mógł powiedzieć, że matka pożera twoją młodość i życie.

Бедная мать!

Biedna matka!

вот тебе и награда за твою любовь! Того ли ожидала ты?

Oto twoja nagroda za twoją miłość! Tego się spodziewałaś?

В том-то и дело, что матери не ожидают наград.

Chodzi o to, że matki nie oczekują nagród.

Мать любит без толку и без разбору.

Matka kocha bez sensu i bez rozróżnienia.

Велики вы, славны, красивы, горды, переходит имя ваше из уст в уста, гремят ваши дела по свету — голова старушки трясется от радости, она плачет, смеется и молится долго и жарко.

Jesteście wielcy, sławni, piękni, dumni, wasze imię przechodzi z ust do ust, wasze czyny rozbrzmiewają po świecie – głowa staruszki drży z radości, płacze, śmieje się i modli się długo i gorączkowo.

А сынок, большею частью, и не думает поделиться славой с родительницею.

A syn zazwyczaj nawet nie myśli, by podzielić się chwałą z matką.

Нищи ли вы духом и умом, отметила ли вас природа клеймом безобразия, точит ли жало недуга ваше сердце или тело, наконец отталкивают вас от себя люди и нет вам места между ними — тем более места в сердце матери.

Czy jesteście ubodzy duchem i umysłem, czy natura naznaczyła was pieczęcią brzydoty, czy szpon choroby dręczy wasze serce lub ciało, a wreszcie czy ludzie was odrzucają i nie ma dla was miejsca wśród nich – tym bardziej nie ma miejsca w sercu matki.

Она сильнее прижимает к груди уродливое, неудавшееся чадо и молится еще долее и жарче.

Jeszcze mocniej przytula do piersi brzydkie, nieudane dziecko i modli się jeszcze dłużej i gorączkowiej.

Как назвать Александра бесчувственным за то, что он решился на разлуку?

Jak nazwać Aleksandra bezwzględnym za to, że zdecydował się na rozstanie?

Ему было двадцать лет.

Miał dwadzieścia lat.

Жизнь от пелен ему улыбалась; мать лелеяла и баловала его, как балуют единственное чадо; нянька все пела ему над колыбелью, что он будет ходить в золоте и не знать горя; профессоры твердили, что он пойдет далеко, а по возвращении его домой ему улыбнулась дочь соседки.

Życie uśmiechało się do niego od dzieciństwa; matka rozpieszczała go, jak rozpieszcza się jedyne dziecko; niania śpiewała mu przy kołysce, że będzie żył w luksusie i nie zazna smutku; profesorowie twierdzili, że zajdzie daleko, a po powrocie do domu uśmiechnęła się do niego sąsiadka.

И старый кот, Васька, был к нему, кажется, ласковее, нежели к кому-нибудь в доме.

A stary kot, Wasia, był dla niego chyba milszy niż dla kogokolwiek innego w domu.

О горе, слезах, бедствиях он знал только по слуху, как знают о какой-нибудь заразе, которая не обнаружилась, но глухо где-то таится в народе.

Wiedział o smutku, łzach i nieszczęściach tylko z słyszenia, tak jak wiedzą o jakiejś chorobie, która się nie ujawniła, ale cicho się szerzy wśród ludzi.

От этого будущее представлялось ему в радужном свете.

Z tego powodu przyszłość jawiła mu się w różowych barwach.

Его что-то манило вдаль, но что именно — он не знал.

Coś pociągało go w dal, ale nie wiedział, co to jest.

Там мелькали обольстительные призраки, но он не мог разглядеть их; слышались смешанные звуки — то голос славы, то любви: все это приводило его в сладкий трепет.

Tam pojawiały się kuszące miraże, ale nie mógł ich dobrze widzieć; słyszał mieszane dźwięki – głos sławy, głos miłości: wszystko to wypełniało go słodkim dreszczem.

Ему скоро тесен стал домашний мир.

Wkrótce świat rodzinny stał się dla niego zbyt ciasny.

Природу, ласки матери, благоговение няньки и всей дворни, мягкую постель, вкусные яства и мурлыканье Васьки — все эти блага, которые так дорого ценятся на склоне жизни, он весело менял на неизвестное, полное увлекательной и таинственной прелести.

Przyrodę, czułość matki, szacunek niani i całej służby, miękkie łóżko, smaczne potrawy i mruczenie Wasi – wszystkie te dobra, tak cenione u schyłku życia, wesoło zamieniał na coś nieznanego, pełnego fascynującego i tajemniczego uroku.

Даже любовь Софьи, первая, нежная и розовая любовь, не удерживала его.

Nawet miłość Sofii, pierwsza, delikatna i różowa miłość, nie była w stanie go zatrzymać.

Что ему эта любовь?

Czym jest dla niego ta miłość?

Он мечтал о колоссальной страсти, которая не знает никаких преград и свершает громкие подвиги.

Marzył o wielkiej namiętności, która nie zna żadnych przeszkód i dokonuje wielkich wyczynów.

Он любил Софью пока маленькою любовью, в ожидании большой.

Kochał Sofię jakąś małą miłością, oczekując na wielką.

Мечтал он и о пользе, которую принесет отечеству.

Marzył też o korzyściach, jakie przyniesie ojczyźnie.

Он прилежно и многому учился. В аттестате его сказано было, что он знает с дюжину наук да с полдюжины древних и новых языков.

Uczył się pilnie i dużo. W świadectwie napisano, że zna kilkanaście nauk oraz pół tuzina języków starożytnych i nowożytnych.

Всего же более он мечтал о славе писателя.

Najbardziej jednak marzył o sławie pisarza.

Стихи его удивляли товарищей.

Jego wiersze zadziwiały kolegów.

Перед ним расстилалось множество путей, и один казался лучше другого.

Przed nim rozciągały się liczne ścieżki, a jedna wydawała się lepsza od drugiej.

Он не знал, на который броситься.

Nie wiedział, którą wybrać.

Скрывался от глаз только прямой путь; заметь он его, так тогда, может быть, и не поехал бы.

Jedyna prosta ścieżka była ukryta przed jego oczami; gdyby ją zauważył, być może nie ruszyłby w drogę.

Как же ему было остаться? Мать желала — это опять другое и очень естественное дело. В сердце ее отжили все чувства, кроме одного — любви к сыну, и оно жарко ухватилось за этот последний предмет. Не будь его, что же ей делать? Хоть умирать. Уж давно доказано, что женское сердце не живет без любви.

Jak mógł zostać? Matka tego chciała — to co innego i bardzo naturalne. W jej sercu wygasły wszystkie uczucia, oprócz jednego — miłości do syna, i mocno się tego ostatniego trzymała. Gdyby go nie było, co miałaby zrobić? Umarłaby. Od dawna udowodniono, że kobiece serce nie może żyć bez miłości.

Александр был избалован, но не испорчен домашнею жизнью.

Aleksander był rozpieszczony, ale nie zepsuty przez życie domowe.

Природа так хорошо создала его, что любовь матери и поклонение окружающих подействовали только на добрые его стороны, развили, например, в нем преждевременно сердечные склонности, поселили ко всему доверчивость до излишества.

Natura tak dobrze go stworzyła, że miłość matki i podziw otoczenia wpłynęły tylko na jego dobre cechy, rozwinęły w nim na przykład przedwcześnie serdeczne skłonności i sprawiły, że był nadmiernie ufny wobec wszystkich.

Это же самое, может быть, расшевелило в нем и самолюбие; но ведь самолюбие само по себе только форма; все будет зависеть от материала, который вольешь в нее.

Być może to wzbudziło w nim także dumę; ale duma sama w sobie jest tylko formą; wszystko będzie zależeć od tego, co w nią włożysz.

Гораздо более беды для него было в том, что мать его, при всей своей нежности, не могла дать ему настоящего взгляда на жизнь и не приготовила его на борьбу с тем, что ожидало его и ожидает всякого впереди.

Jego największym problemem było to, że matka, mimo całej swojej czułości, nie potrafiła dać mu prawdziwego spojrzenia na życie i nie przygotowała go do walki z tym, co go czekało i co czeka każdego w przyszłości.

Но для этого нужно было искусную руку, тонкий ум и запас большой опытности, не ограниченной тесным деревенским горизонтом.

Ale do tego potrzebna była wprawna ręka, subtelny umysł i duże doświadczenie, nieskrępowane przez wąską wiejską perspektywę.

Нужно было даже поменьше любить его, не думать за него ежеминутно, не отводить от него каждую заботу и неприятность, не плакать и не страдать вместо его и в детстве, чтоб дать ему самому почувствовать приближение грозы, справиться с своими силами и подумать о своей судьбе — словом, узнать, что он мужчина.

Trzeba było nawet mniej go kochać, nie myśleć o nim bez ustanku, nie zabierać mu każdego zmartwienia i kłopotu, nie płakać i nie cierpieć za niego, nawet w dzieciństwie, aby dać mu możliwość wyczucia zbliżającej się burzy, radzenia sobie z własnymi siłami i myślenia o swoim losie — jednym słowem, aby nauczył się, że jest mężczyzną.

Где же было Анне Павловне понять все это и особенно выполнить?

Gdzież Anna Pawłowna mogła to wszystko zrozumieć, a szczególnie zrealizować?

Читатель видел, какова она.

Czytelnik widział, jaka ona była.

Не угодно ли посмотреть еще?

Czy chce jeszcze coś zobaczyć?

Она уже забыла сыновний эгоизм.

Zapomniała już o synowym egoizmie.

Александр Федорыч застал ее за вторичным укладываньем белья и платья. В хлопотах и дорожных сборах она как будто совсем не помнила горя.

Aleksander Fiodorowicz zastał ją, gdy ponownie układała bieliznę i sukienki. W trakcie przygotowań i zbierania rzeczy do podróży wydawało się, że zupełnie zapomniała o swoim cierpieniu.

— Вот, Сашенька, заметь хорошенько, куда я что кладу, — говорила она. — В самый низ, на дно чемодана, простыни: дюжина. Посмотри-ка, так ли записано?

– Spójrz, Saszenka, uważnie, gdzie co kładę – powiedziała. – Na dno walizki, na sam dół, prześcieradła: dwanaście sztuk. Sprawdź, czy tak jest napisane?

— Так, маменька.

– Tak, mamo.

— Все с твоими метками, видишь — А. А. А все голубушка Сонюшка! Без нее наши дурищи не скоро бы поворотились.

– Wszystko z twoimi oznaczeniami, widzisz – A. A. A wszystko dzięki naszej małej Soniu! Bez niej nasi głupcy nie poradziliby sobie tak szybko.

Теперь что?

A teraz co?

да, наволочки.

Tak, poszewki.

Раз, две, три, четыре — так, вся дюжина тут.

Raz, dwa, trzy, cztery – tak, cała dwunastka jest tutaj.

Вот рубашки — три дюжины.

A teraz koszule – trzy dwunastki.

Что за полотно — загляденье!

Jaki to piękny materiał!

это голландское; сама ездила на фабрику к Василью Васильичу; он выбрал что ни есть наилучшие три куска.

To holenderski; sama pojechałam do fabryki do Wasilija Wasilijewicza; wybrał trzy najlepsze kawałki.

Поверяй же, милый, по реестру всякий раз, как будешь принимать от прачки; все новешенькие.

Sprawdź to, kochanie, na liście za każdym razem, gdy będziesz odbierać od praczki; wszystko jest nowiutkie.

Там немного таких рубашек увидишь; пожалуй, и подменят; есть ведь этакие мерзавки, что бога не боятся.

Tam zobaczysz kilka takich koszul; może nawet je podmienią; są takie łajdaki, które nie boją się Boga.

Носков двадцать две пары...

Dwadzieścia dwie pary skarpetek...

Знаешь, что я придумала?

Wiesz, co wymyśliłam?

положить в один носок твой бумажник с деньгами.

Włożyć do jednej skarpetki twój portfel z pieniędzmi.

Их тебе до Петербурга не понадобится, так, сохрани боже! случай какой, чтоб и рыли, да не нашли.

Nie będą ci one potrzebne w Petersburgu, oby Bóg nie dopuścił, żeby ktoś cię okradł i nie znalazł twoich pieniędzy.

И письма к дяде туда же положу: то-то, чай, обрадуется!

I listy do wujka też tam włożę; na pewno się ucieszy!

ведь семнадцать лет и словом не перекинулись, шутка ли!

W końcu nie pisaliśmy do siebie przez siedemnaście lat, to jakiś żart!

Вот косыночки, вот платки; еще полдюжины у Сонюшки осталось.

Oto chusteczki, oto szaliki; Sonia ma jeszcze pół tuzina.

Не теряй, душенька, платков: славный полубатист!

Nie trać, kochana, szalików: świetny półbawełna!

У Михеева брала по два с четвертью.

Od Michieva brałam po dwa i ćwierć.

Ну, белье все.

No, to już wszystko z bielizną.

Теперь платье...

A teraz sukienka...

Да где Евсей?

Gdzie jest Jewsej?

что он не смотрит? Евсей!

Dlaczego się nie przygląda? Jewsej!

Евсей лениво вошел в комнату.

Jewsej wkroczył do pokoju z leniwym wyrazem twarzy.

— Чего изволите? — спросил он еще ленивее.

– Czego pan sobie życzy? – zapytał jeszcze bardziej leniwym głosem.

— Чего изволите? —

– Czego pan sobie życzy? –

заговорила Адуева гневно. — Что не смотришь, как я укладываю?

zapytała Adujewa z gniewem. – Dlaczego pan nie patrzy, jak ja to układam?

А там, как надо что достать в дороге, и пойдешь все перерывать вверх дном!

A potem, gdy trzeba coś wyciągnąć w drodze, on zaczyna wszystko przewracać do góry nogami!

Не может отвязаться от своей возлюбленной — экое сокровище!

Nie może się oderwać od swojej ukochanej – co za skarb!

День-то велик: успеешь!

Dzień jest długi – zdążysz!

Ты этак там и за барином станешь ходить?

Czy ty zamierzasz zacząć chodzić za baronem?

Смотри у меня!

Uważaj na siebie!

Вот гляди: это хороший фрак — видишь, куда кладу?

Spójrz: to jest dobry smoking – widzisz, gdzie go kładę?

А ты, Сашечка, береги его, не всякий день таскай; сукно-то по шестнадцать рублей брали.

A ty, Saszeko, uważaj na niego, nie dźwigaj go codziennie; ten jedwab kosztował szesnaście rubli.

Куда в хорошие люди пойдешь, и надень, да не садись зря, как ни попало, вон как твоя тетка, словно нарочно, не сядет на пустой стул или диван, а так и норовит плюхнуть туда, где стоит шляпа или что-нибудь такое; намедни на тарелку с вареньем села — такого сраму наделала!

Gdziekolwiek pójdziesz do ludzi, ubierz się schludnie i nie siadaj przypadkowo, jak twoja ciotka, która specjalnie nie siada na pustym krześle czy na kanapie, tylko zawsze siada tam, gdzie leży kapelusz albo coś podobnego; wczoraj usiadła na talerzu z dżemem – zrobiła z tego wielki skandal!

Куда попроще в люди, вот этот фрак масака надевай.

Gdy idziesz do ludzi w sposób bardziej skromny, załóż ten smoking od Masaka.

Теперь жилеты — раз, два, три, четыре.

A teraz kamizelki – raz, dwa, trzy, cztery.

Двое брюк.

Dwie pary spodni.

Э! да платья-то года на три станет.

Ej! A te sukienki starczą na trzy lata.

Ух!

Uch!

устала!

Jestem wyczerpana!

шутка ли: целое утро возилась!

Nie żartuję – zajęłam się tym cały ranek!

Поди, Евсей.

Chodź, Jewsej.

Поговорим, Сашенька, о чем-нибудь другом.

Pogadajmy, Saszenka, o czymś innym.

Ужо гости приедут, не до того будет.

Zaraz przyjdą goście, nie będzie na to czasu.

Она села на диван и посадила его подле себя.

Usiadła na kanapie i kazała mu usiąść obok niej.

— Ну, Саша, — сказала она, помолчав немного, ты теперь едешь на чужую сторону...

– Więc, Sasza – powiedziała po chwili – teraz jedziesz do obcego kraju...

— Какая «чужая» сторона, Петербург: что вы, маменька!

– Jaki „obcy” kraj, Petersburg? Przecież to twoja ojczyzna, mamo!

— Погоди, погоди — выслушай, что я хочу сказать!

– Poczekaj, poczekaj – wysłuchaj, co chcę powiedzieć!

Бог один знает, что там тебя встретит, чего ты наглядишься, и хорошего, и худого.

Tylko Bóg wie, co cię tam czeka, co zobaczysz, dobrego i złego.

Надеюсь, он, отец мой небесный, подкрепит тебя; а ты, мой друг, пуще всего не забывай его, помни, что без веры нет спасения нигде и ни в чем.

Mam nadzieję, że on, mój niebiański ojciec, cię wesprze; a ty, mój przyjacielu, nigdy o nim nie zapomnij, pamiętaj, że bez wiary nie ma zbawienia nigdzie i w niczym.

Достигнешь там больших чинов, в знать войдешь — ведь мы не хуже других: отец был дворянин, майор, — все-таки смиряйся перед господом богом: молись и в счастии и в несчастии, а не по пословице: «Гром не грянет, мужик не перекрестится».

Jeśli osiągniesz tam wysokie stanowiska, wejdziesz do szlachty – przecież nie jesteśmy gorsi od innych: mój ojciec był szlachcicem, majorem – ale mimo wszystko pokornie oddaj się Bogu: módl się zarówno w szczęściu, jak i w nieszczęściu, a nie postępuj według przysłowia: „Póki grzmot nie uderzy, chłop nie przekrzyżuje się”.

Иной, пока везет ему, и в церковь не заглянет, а как придет невмочь — и пойдет рублевые свечи ставить да нищих оделять: это большой грех.

Niektórzy, dopóki im się powodzi, nawet do kościoła nie chodzą, a kiedy przyjdzie nieszczęście – zaczynają stawiać świece i dawać jałmużnę: to wielki grzech.

К слову пришлось о нищих. Не трать на них денег по-пустому, помногу не давай. На что баловать?

A propos jałmużny. Nie trać na nią pieniędzy na próżno, nie dawaj dużo. Po co kogoś rozpieszczać?

их не удивишь.

Oni i tak nie będą zaskoczeni.

Они пропьют да над тобой же насмеются. У тебя, я знаю, мягкая душа: ты, пожалуй, и по гривеннику станешь отваливать.

Wypiją twoje pieniądze i będą się z ciebie śmiać. Wiem, że masz dobre serce: prawdopodobnie dałbyś im po groszu każdemu.

Нет, это не нужно; бог подаст!

Nie, to niepotrzebne; Bóg ci pomoże!

Будешь ли ты посещать храм божий?

Czy będziesz chodzić do świątyni Bożej?

будешь ли ходить по воскресеньям к обедне?

Czy będziesz uczestniczyć w niedzielnej liturgii?

Она вздохнула.

Ona westchnęła.

Александр молчал. Он вспомнил, что, учась в университете и живучи в губернском городе, он не очень усердно посещал церковь; а в деревне, только из угождения матери, сопровождал ее к обедне. Ему совестно было солгать. Он молчал. Мать поняла его молчание и опять вздохнула.

Aleksander milczał. Przypomniał sobie, że jako student uniwersytetu w mieście wojewódzkim nie chodził regularnie do kościoła, a na wsi towarzyszył matce na niedzielnej liturgii tylko po to, by ją zadowolić. Czuł się winny, gdyby kłamał. Milczał. Matka zrozumiała jego milczenie i znów westchnęła.

— Ну, я тебя не неволю, — продолжала она, — ты человек молодой: где тебе быть так усердну к церкви божией, как нам, старикам?

– Cóż, nie zmuszam cię – kontynuowała – jesteś młody. Gdzie miałbyś chodzić do kościoła tak regularnie jak my, starzy ludzie?

Еще, пожалуй, служба помешает или засидишься поздно в хороших людях и проспишь.

Być może nabożeństwo ci przeszkodzi albo zostaniesz u kogoś do późna i przespisz.

Бог пожалеет твоей молодости. Не тужи: у тебя есть мать.

Bóg zmiłuje się nad twoją młodością. Nie martw się: masz matkę.

Она не проспит.

Ona na pewno nie przespi.

Пока во мне останется хоть капелька крови, пока не высохли слезы в глазах и бог терпит грехам моим, я ползком дотащусь, если не хватит сил дойти, до церковного порога; последний вздох отдам, последнюю слезу выплачу за тебя, моего друга.

Dopóki we mnie będzie chociaż kropla krwi, dopóki nie wyschną łzy w moich oczach i dopóki Bóg będzie tolerował moje grzechy, dopłem na kolanach do progu kościoła, jeśli nie starczy mi sił, by dojść; oddam ostatni oddech i wyleję ostatnią łzę za ciebie, mojego przyjaciela.

Вымолю тебе и здоровье, и чинов, и крестов, и небесных и земных благ.

Wybłagam ci zdrowie, awans i zasługi, a także błogosławieństwa ziemskie i niebiańskie.

Неужели-то он, милосердый отец, презрит молитвой бедной старухи?

Czy on, ten litościwy ojciec, pogardzi modlitwą biednej staruszki?

Мне самой ничего не надо.

Ja sama nie potrzebuję niczego.

Отними он у меня все: здоровье, жизнь, пошли слепоту — тебе лишь подай всякую радость, всякое счастье и добро...

Weź ode mnie wszystko: zdrowie,życie, nawet ślepotę – tylko daj ci jakąś radość, szczęście i dobro…

Она не договорила, слезы закапали у ней из глаз.

Nie dokończyła, a łzy spłynęły jej z oczu.

Александр вскочил с места.

Aleksander wstał z miejsca.

— Маменька... — сказал он.

– Mamo… – powiedział.

— Ну, сядь, сядь! —

– No, siadaj, siadaj! –

отвечала она, наскоро утирая слезы, — мне еще много осталось поговорить...

odpowiedziała, szybko ocierając łzy – jeszcze wiele mam do powiedzenia...

Что бишь я хотела сказать?

Co ja chciałam powiedzieć?

из ума вон...

Zapomniałam...

Вишь, нынче какая память у меня...

Widzisz, jaka jest teraz moja pamięć...

да!

tak!

блюди посты, мой друг: это великое дело!

Stosuj się do zasad, mój przyjacielu: to bardzo ważne!

В среду и пятницу — бог простит; а в великий пост — боже оборони!

W środę i piątek – niech Bóg wybaczy; a w Wielkim Poście – niech Bóg uchroni!

Вот Михайло Михайлыч и умным человеком считается, а что в нем?

Oto Michaił Michajłowicz uważany jest za mądrego człowieka, a co on ma w sobie?

Что мясоед, что страстная неделя — все одно жрет.

Jedzie mięso, jedzie Wielki Tydzień – wszystko jedno.

Даже волос дыбом становится!

Nawet włosy mi się jeżą!

Он вон и бедным помогает, да будто его милостыня принята господом?

Pomaga ubogim, a jakby jego jałmużna została przyjęta przez Pana?

Слышь, подал раз старику красненькую, тот взял ее, а сам отвернулся да плюнул.

Słuchaj, dałem kiedyś staruszkowi pieniądze, a on je wziął, odwrócił się i napluł na mnie.

Все кланяются ему и в глаза-то бог знает что наговорят, а за глаза крестятся, как поминают его, словно шайтана какого.

Wszyscy się przed nim kłaniają i mówią mu różne rzeczy prosto w twarz, a za jego plecami robią znak krzyża, jakby go szatanem nazywali.

Александр слушал с некоторым нетерпением и взглядывал по временам в окно, на дальнюю дорогу.

Aleksander słuchał z pewnym niecierpliwieniem i co jakiś czas spoglądał przez okno na odległą drogę.

Она замолчала на минуту.

Na chwilę ucichła.

— Береги пуще всего здоровье, — продолжала она. —

– Najważniejsze to dbać o zdrowie – kontynuowała.

Как заболеешь — чего боже оборони! —

– A jeśli zachorujesz – Boże, broń nas! –

опасно, напиши...

to niebezpieczne, napisz...

я соберу все силы и приеду.

zbiorę wszystkie siły i przyjadę.

Кому там ходить за тобой?

Kto inny miałby po ciebie przyjść?

Норовят еще обобрать больного.

Chcą tylko okraść chorego.

Не ходи ночью по улицам; от людей зверского вида удаляйся.

Nie chodź nocą po ulicach; trzymaj się z dala od ludzi o złowrogim wyglądzie.

Береги деньги...

Uważaj na pieniądze...

ох, береги на черный день!

och, uważaj na czarny dzień!

Трать с толком.

Wydawaj je mądrze.

От них, проклятых, всякое добро и всякое зло.

Od tych przeklętych pochodzi wszelkie dobro i wszelkie zło.

Не мотай, не заводи лишних прихотей.

Nie trać czasu, nie daj się ponieść zbędnym zachciankom.

Ты будешь аккуратно получать от меня две тысячи пятьсот рублей в год.

Będziesz regularnie otrzymywać ode mnie dwa tysiące pięćset rubli rocznie.

Две тысячи пятьсот рублей не шутка.

Dwa tysiące pięćset rubli to nie żart.

Не заводи роскоши никакой, ничего такого, но и не отказывай себе в чем можно; захочется полакомиться — не скупись. —

Nie pozwól sobie na żadne luksusy, ale też nie odmawiaj sobie tego, co możliwe; jeśli masz ochotę na coś smacznego – nie oszczędzaj.

Не предавайся вину — ох, оно первый враг человека!

– Nie popadaj w poczucie winy – och, to pierwszy wróg człowieka!

-Да еще (тут она понизила голос) берегись женщин!

– I jeszcze (tu obniżyła głos) uważaj na kobiety!

Знаю я их!

Znam je!

Есть такие бесстыдницы, что сами на шею будут вешаться, как увидят этакого-то...

Są takie bezwstydnice, które same się wplątają w kłopoty, gdy tylko zobaczą kogoś takiego jak on…

Она с любовью посмотрела на сына.

Spojrzała na syna z miłością.

— Довольно, маменька; я бы позавтракал? — сказал он почти с досадой.

– Wystarczy, mamo; mógłbym zjeść śniadanie? – powiedział niemal z rozczarowaniem.

— Сейчас, сейчас... еще одно слово...

– Zaraz, zaraz... jeszcze jedno słowo...

— На мужних жен не зарься, — спешила она досказать, — это великий грех!

– Nie pożądaj żonnych kobiet – spieszyła się, by dodać – to wielki grzech!

«Не пожелай жены ближнего твоего», сказано в писании.

„Nie będziesz pożądał żony bliźniego swego” – mówi Pismo Święte.

Если же там какая-нибудь станет до свадьбы добираться — боже сохрани!

A jeśli jakaś kobieta zacznie się z kimś umawiać przed ślubem – Boże, uchroń nas!

не моги и подумать!

Nie śmiejmy nawet o tym myśleć!

Они готовы подцепить, как увидят, что с денежками да хорошенький.

Są gotowe się związać, gdy tylko zobaczą kogoś, kto ma pieniądze i jest przystojny.

Разве что у начальника твоего или у какого-нибудь знатного да богатого вельможи разгорятся на тебя зубы и он захочет выдать за тебя дочь — ну, тогда можно, только отпиши: я кое-как дотащусь, посмотрю, чтоб не подсунули так какую-нибудь, лишь бы с рук сбыть: старую девку или дрянь.

Chyba że twój szef lub jakiś zamożny arystokrata zechce oddać ci swoją córkę – wtedy możliwe, ale uważaj: mogą ci podrzucić jakąś starą pannę albo nędznicę, by się jej pozbyć.

Этакого женишка всякому лестно залучить.

Każdy chciałby mieć takiego męża.

Ну, а коли ты сам полюбишь да выдастся хорошая девушка — так того... —

A jeśli ty sam się zakochasz i znajdziesz dobrą dziewczynę – cóż...

тут она еще тише заговорила... —

Tutaj zaczęła mówić jeszcze ciszej...

Сонюшку-то можно и в сторону.

Soneczkę można pominąć.

(Старушка, из любви к сыну, готова была покривить душой.)

(Starsza kobieta gotowa była kłamać ze względu na syna.)

Что в самом деле Марья Карповна замечтала!

Co za marzenia Marii Karpownej!

ты дочке ее не пара.

Ty nie jesteś dla jej córki odpowiedni.

Деревенская девушка!

Wiejska dziewczyna!

на тебя и не такие польстятся.

Nawet tacy jak ty nie są w stanie komuś schlebiać.

— Софью! нет, маменька, я ее никогда не забуду! — сказал Александр.

– Sofia! Nie, mamo, nigdy jej nie zapomnę! – powiedział Aleksander.

— Ну, ну, друг мой, успокойся! ведь я так только. Послужи, воротись сюда, и тогда что бог даст; невесты не уйдут! Коли не забудешь, так и того... Ну, а...

– No cóż, mój przyjacielu, uspokój się! Ja tylko tak mówię. Przez jakiś czas służ, a potem wróć tutaj, a potem zobaczymy, co Bóg da. Jeśli jej nie zapomnisz, to też będzie dobrze... No a...

Она что-то хотела сказать, но не решалась, потом наклонилась к уху его и тихо спросила:

Chciała coś powiedzieć, ale się zawahała, po czym pochyliła się do jego ucha i cicho zapytała:

— А будешь ли помнить... мать?

– A będziesz pamiętać... matkę?

— Вот до чего договорились, — перервал он, — велите скорей подавать что там у вас есть: яичница, что ли? Забыть вас! Как могли вы подумать? Бог накажет меня...

– Oto, co uzgodniliśmy – przerwał – każcie szybciej podać to, co u was jest: omlet, czy co? Zapomnieć o was! Jak mogliście pomyśleć? Bóg mnie ukarze...

— Перестань, перестань, Саша, — заговорила она торопливо, — что ты это накликаешь на свою голову!

– Przestań, przestań, Sasza – powiedziała szybko – co ty sobie nawiesz na głowę!

Нет, нет!

Nie, nie!

что бы ни было, если случится этакой грех, пусть я одна страдаю.

Cokolwiek się stanie, jeśli popełnię taki grzech, niech cierpię tylko ja.

Ты молод, только что начинаешь жить, будут у тебя и друзья, женишься — молодая жена заменит тебе и мать, и все...

Jesteś młody, dopiero zaczynasz życie, będą ci przyjaciele, ożenisz się – młoda żona zastąpi ci matkę i wszystko...

Нет!

Nie!

Пусть благословит тебя бог, как я тебя благословляю.

Niech Bóg cię pobłogosławi, tak jak ja cię błogosławię.

Она поцеловала его в лоб и тем заключила свои наставления.

Pocałowała go w czoło i zakończyła swoje pouczenia.

— Да что это не едет никто? — сказала она, — ни Марья Карповна, ни Антон Иваныч, ни священник нейдет? уж, чай, обедня кончилась! Ах, вон кто-то и едет! кажется, Антон Иваныч... так и есть: легок на помине.

– Dlaczego nikt nie przyjeżdża? – powiedziała – ani Maria Karpowna, ani Anton Iwanicz, ani ksiądz? Chyba skończyła się nabożeństwo! Ach, ktoś jedzie! Chyba Anton Iwanicz... tak jest: zawsze gotowy do wyjazdu.

Кто не знает Антона Иваныча? Это вечный жид. Он существовал всегда и всюду, с самых древнейших времен, и не переводился никогда. Он присутствовал и на греческих и на римских пирах, ел, конечно, и упитанного тельца, закланного счастливым отцом по случаю возвращения блудного сына.

Kto nie zna Antoniego Iwanicza? To wieczny tułacz. Zawsze i wszędzie istniał, od najdawniejszych czasów, i nigdy nie zniknął. Był na greckich i rzymskich ucztach, jadł oczywiście tłustego cielaka zabitego przez szczęśliwego ojca z okazji powrotu syna marnotrawnego.

У нас, на Руси, он бывает разнообразен.

U nas, na Rusi, jest on bardzo różnorodny.

Тот, про которого говорится, был таков: у него душ двадцать заложенных и перезаложенных; живет он почти в избе или в каком-то странном здании, похожем с виду на амбар, — ход где-то сзади, через бревна, подле самого плетня;

Ten, o którym mówią, był taki: miał dwadzieścia dusz zastawionych i ponownie zastawionych; mieszkał prawie w chacie lub w jakimś dziwnym budynku, przypominającym stodołę – wejście było gdzieś z tyłu, przez deski, obok samego płotu;

но он лет двадцать постоянно твердит, что с будущей весной приступит к стройке нового дома.

ale od dwudziestu lat nieustannie twierdził, że wiosną rozpocznie budowę nowego domu.

Хозяйства он дома не держит. Нет человека из его знакомых, который бы у него отобедал, отужинал или выпил чашку чаю, но нет также человека, у которого бы он сам не делал этого по пятидесяти раз в год.

Nie prowadzi gospodarstwa domowego. Nie ma osoby ze znajomych, która by u niego zjadła obiad, kolację lub wypiła filiżankę herbaty, ale nie ma też osoby, u której on sam nie robił tego pięćdziesiąt razy w roku.

Прежде Антон Иваныч ходил в широких шароварах и казакине, теперь ходит, в будни, в сюртуке и в панталонах, в праздники во фраке бог знает какого покроя.

Kiedyś Anton Iwanicz chodził w szerokich spodniach i kozackim mundurze, teraz chodzi w garniturze i spodniach w dni powszednie, a w święta w fraku o niewiadomym kroju.

С виду он полный, потому что у него нет ни горя, ни забот, ни волнений, хотя он прикидывается, что весь век живет чужими горестями и заботами; но ведь известно, что чужие горести и заботы не сушат нас: это так заведено у людей.

Na pierwszy rzut oka jest gruby, ponieważ nie ma żadnych smutków, trosk ani zmartwień, chociaż udaje, że całe życie przeżywa czyjąś żałobą i troskami; ale wiadomo, że czyjeś smutki i troski nas nie wysuszają: to ludzkie zwyczaje.

В сущности Антона Иваныча никому не нужно, но без него не совершается ни один обряд: ни свадьба, ни похороны.

W rzeczywistości nikt nie potrzebuje Antoniego Iwanicza, ale bez niego nie odbywa się żaden rytuał: ani ślub, ani pogrzeb.

Он на всех званых обедах и вечерах, на всех домашних советах; без него никто ни шагу.

Jest na wszystkich oficjalnych obiadach i wieczorach, na wszystkich domowych radach; bez niego nikt nie ruszy palcem.

Подумают, может быть, что он очень полезен, что там исполнит какое-нибудь важное поручение, тут даст хороший совет, обработает дельце, — вовсе нет!

Można pomyśleć, że jest bardzo pomocny, że wykona jakieś ważne zadanie, udzieli dobrej rady, załatwi sprawę – ale nie!

Ему никто ничего подобного не поручает; он ничего не умеет, ничего не знает: ни в судах хлопотать, ни быть посредником, ни примирителем, — ровно ничего.

Nikt nie powierza mu nic podobnego; on nie potrafi nic, nie wie nic: ani nie potrafi załatwić spraw w sądzie, ani być pośrednikiem, ani rozjemcą – po prostu nic.

Но зато ему поручают, например, завезти мимоездом поклон от такой-то к такому-то, и он непременно завезет и тут же кстати позавтракает, — уведомить такого-то, что известная-де бумага получена, а какая именно, этого ему не говорят, — передать туда-то кадочку с медом или горсточку семян, с наказом не разлить и не рассыпать, — напомнить, когда кто именинник.

Ale na przykład proszą go, by przekazał pozdrowienia od kogoś do kogoś, a on to zawsze zrobi i przy okazji zje śniadanie – powiadomi kogoś, że otrzymano jakąś papierówkę, ale nie mówią mu, którą – przekaże słoik miodu lub garść nasion, z poleceniem, by nie rozlać ani nie rozsypać – przypomni, kiedy ktoś obchodzi imieniny.

Еще Антона Иваныча употребляют в таких делах, которые считают неудобным поручить человеку.

Anton Iwanicz jest też wykorzystywany w sprawach, których uważa się za niewygodne, by je powierzyć człowiekowi.

«Нельзя Петрушку послать, — говорят, — того и гляди, переврет.

„Nie można wysłać Piotrusia – mówią – bo na pewno coś schrzani”.

Нет, уж пусть лучше Антон Иваныч съездит!»

„Nie, lepiej niech pojedzie Antoni Iwanicz!”

Или: «Неловко послать человека: такой-то или такая-то обидится, а вот лучше Антона Иваныча отправить».

Albo: „Niezręcznie wysłać kogoś innego: ten czy ta się obrazą, a lepiej wysłać Antoniego Iwanicza”.

Как бы удивило всех, если б его вдруг не было где-нибудь на обеде или вечере!

Wszyscy byliby zaskoczeni, gdyby go nagle nie było na jakimś obiedzie czy wieczorze!

— А где же Антон Иваныч? — спросил бы всякий непременно с изумлением. — Что с ним? да почему его нет?

– A gdzie jest Antoni Iwanicz? – zapytałby każdy ze zdziwieniem. – Co z nim? I dlaczego go nie ma?

И обед не в обед. Тогда уж к нему даже кого-нибудь и отправят депутатом проведать, что с ним, не заболел ли, не уехал ли? И если он болен, то и родного не порадуют таким участьем.

I obiad nie jest obiadem. Wtedy ktoś zostanie wysłany, by sprawdzić, co z nim, czy nie zachorował, czy nie wyjechał? A jeśli jest chory, to nawet jego krewni nie otrzymają takiej uwagi.

Антон Иваныч подошел к руке Анны Павловны.

Anton Iwanicz podszedł do ręki Anny Pawłowny.

— Здравствуйте, матушка Анна Павловна! с обновкой честь имею вас поздравить.

– Witaj, matko Anno Pawłowno! Mam zaszczyt pogratulować ci nowej sukienki.

— С какой это, Антон Иваныч? — спросила Анна Павловна, осматривая себя с ног до головы.

– Z jakiej okazji, Antonie Iwaniczu? – zapytała Anna Pawłowna, oglądając się od stóp do głowy.

— А мостик-то у ворот! видно, только что сколотили? что, слышу, не пляшут доски под колесами? смотрю, ан новый!

– A ten most przy bramie! Widać, że dopiero co go zbudowali? Co, słyszę, że deski pod kołami się nie chwieją? Patrzę, a to nowy most!

Он, при встречах с знакомыми, всегда обыкновенно поздравляет их с чем-нибудь, или с постом, или с весной, или с осенью; если после оттепели мороз наступит, так с морозом, наступит после морозу оттепель — с оттепелью ...

Podczas spotkań z ludźmi, których zna, zawsze gratuluje im czegoś, czy to Wielkiego Postu, czy wiosny, czy jesieni; jeśli po ociepleniu przyjdzie mróz, to z mrozem, a po mrozie znowu ocieplenie – z ociepleniem...

На этот раз ничего подобного не было, но он что-нибудь да выдумает.

Tym razem nic takiego się nie stało, ale on coś wymyśli.

— Вам кланяются Александра Васильевна, Матрена Михайловна, Петр Сергеич, — сказал он.

– Pozdrawiają cię Aleksandra Wasiljewna, Matrena Michajłowna i Piotr Siergiejewicz – powiedział.

— Покорно благодарю, Антон Иваныч! Детки здоровы ли у них?

– Dziękuję, Antonie Iwaniczu! Czy ich dzieci są zdrowe?

— Слава богу. Я к вам веду благословение божие: за мной следом идет батюшка. А слышали ли, сударыня: наш-то Семен Архипыч?..

– Dzięki Bogu. Przynoszę wam błogosławieństwo Boże: za mną idzie ksiądz. A słyszałaś, pani: co z naszym Siemionem Archipowiczem?..

— Что такое? — с испугом спросила Анна Павловна.

– Co? – z przerażeniem zapytała Anna Pawłowna.

— Ведь приказал долго жить!

– Przecież nakazał, by długo żył!

— Что вы! когда?

– Co wy! Kiedy?

— Вчера утром. Мне к вечеру же дали знать: прискакал парнишко; я и отправился, да всю ночь не спал. Все в слезах: и утешать-то надо, и распорядиться: там у всех руки опустились: слезы да слезы, — я один.

– Wczoraj rano. Powiadomiono mnie wieczorem: przyjechał chłopiec; wyrusiłem i nie spałem całą noc. Wszyscy płaczą: trzeba ich pocieszyć i zająć się organizacją: wszyscy są wyczerpani – płaczą i płaczą, a ja jestem jedyny.

— Господи, господи боже мой! — говорила Анна Павловна, качая головой, — жизнь-то наша! Да как же это могло случиться? он еще на той неделе с вами же поклон прислал!

– Boże, Boże mój! – mówiła Anna Pawłowna, potrząsając głową – nasze życie! Jak to się mogło stać? Jeszcze w zeszłym tygodniu wysyłał do ciebie pozdrowienia!

— Да, матушка! ну, да он давненько прихварывал, старик старый: диво, как до сих пор еще не свалился!

– Tak, matko! No cóż, od dłuższego czasu chorował, stary człowiek: cud, że jeszcze nie zasnął!

— Что за старый! он годом только постарше моего покойника. Ну, царство ему небесное! — сказала, крестясь, Анна Павловна. — Жаль бедной Федосьи Петровны: осталась с деточками на руках. Шутка ли: пятеро, и все почти девочки! А когда похороны?

– Jaki stary! Jest tylko rok starszy od mojego zmarłego męża. Niech spoczywa w pokoju! – powiedziała, robiąc znak krzyża, Anna Pawłowna. – Szkoda biednej Fiodorii Pietrownej: została sama z dziećmi na rękach. I pomyśleć, że ma pięcioro dzieci, a wszystkie prawie dziewczynki! A kiedy są pogrzeby?

— Завтра.

– Jutro.

— Видно, у всякого свое горе, Антон Иваныч; вот я так сына провожаю.

– Widać, każdy ma swoje kłopoty, Anton Iwaniczu; ja właśnie odprowadzam syna.

— Что делать, Анна Павловна, все мы человеки! «Терпи», сказано в священном писании.

– Co zrobić, Anna Pawłowna, wszyscy jesteśmy ludźmi! „Wytrzymaj”, mówi Pismo Święte.

— Уж не погневайтесь, что потревожила вас — вместе размыкать горе; вы нас так любите, как родной.

– Proszę nie gniewać się, że was niepokoję – razem przeżywamy żałobę; bardzo nas kochacie, jakbyśmy byli waszą rodziną.

— Эх, матушка Анна Павловна!

– Ech, matko Anno Pawłowno!

да кого же мне и любить-то, как не вас?

A kogo miałbym kochać, jeśli nie was?

Много ли у нас таких, как вы?

Czy mamy wielu takich jak wy?

Вы цены себе не знаете.

Nie macie pojęcia o swojej wartości.

Хлопот полон рот: тут и своя стройка вертится на уме.

Mam tyle obowiązków, że aż się nie domyślę – właśnie myślę o swojej budowie.

Вчера еще бился целое утро с подрядчиком, да все как-то не сходимся...

Wczoraj cały ranek kłóciłem się z wykonawcą i jakoś nie możemy dojść do porozumienia...

а как, думаю, не поехать?..

Ale jak mógłbym nie jechać?..

что она там, думаю, одна-то, без меня станет делать?

Myślę, że ona tam będzie sama i nie będzie wiedziała, co robić bez mnie.

человек не молодой: чай, голову растеряет.

Jest stary i może stracić głowę.

— Дай бог вам здоровья, Антон Иваныч, что не забываете нас! И подлинно сама не своя: такая пустота в голове, ничего не вижу! в горле совсем от слез перегорело. Прошу закусить: вы и устали и, чай, проголодались.

– Życzę ci zdrowia, Anton Iwaniczu, że o nas nie zapominasz! I rzeczywiście jestem w rozterce – taka pustka w głowie, nic nie widzę! Gardło całkowicie wyschło z powodu płaczu. Proszę coś zjeść – jesteś zmęczony i pewnie głodny.

— Покорно благодарю-с. Признаться, мимоездом пропустил маленькую у Петра Сергеича да перехватил кусочек. Ну, да это не помешает. Батюшка подойдет, пусть благословит! Да вот он и на крыльце!

– Dziękuję uprzejmie. Przyznam, że przegapiłem małe przyjęcie u Piotra Siergiejewicza i zabrałem tylko kawałek. Ale to nie przeszkadza. Oto nadchodzi ojciec – niech pobłogosławi!

Пришел священник.

Przyszedł ksiądz.

Приехала и Марья Карповна с дочерью, полной и румяной девушкой, с улыбкой и заплаканными глазами.

Przyjechała też Maria Karpowicz z córką, pulchną i rumianą dziewczyną, z uśmiechem na ustach i złupanymi oczami.

Глаза и все выражение лица Софьи явно говорили: «Я буду любить просто, без затей, буду ходить за мужем, как нянька, слушаться его во всем и никогда не казаться умнее его; да и как можно быть умнее мужа? это грех!

Oczy i cała ekspresja twarzy Sofii wyraźnie mówiły: „Będę kochać prosto, bez ogródek, będę podążać za mężem jak niania, słuchać go we wszystkim i nigdy nie udawać, że jestem mądrzejsza od niego; a jak można być mądrzejszą od męża? To grzech!

Стану прилежно заниматься хозяйством, шить; рожу ему полдюжины детей, буду их сама кормить, нянчить, одевать и обшивать».

Będę sumiennie zajmować się gospodarstwem, szyć; urodzę mu pół tuzina dzieci, będę je sama karmić, niańczyć, ubierać i stroić”.

Полнота и свежесть щек ее и пышность груди подтверждали обещание насчет детей.

Pełność i świeżość policzków oraz bujność biustu potwierdzały obietnicę dotyczącą dzieci.

Но слезы на глазах и грустная улыбка придавали ей в эту минуту не такой прозаический интерес.

Ale łzy w oczach i smutny uśmiech nadawały jej w tym momencie nieco bardziej liryczny charakter.

Прежде всего отслужили молебен, причем Антон Иваныч созвал дворню, зажег свечу и принял от священника книгу, когда тот перестал читать, и передал ее дьячку, а потом отлил в скляночку святой воды, спрятал в карман и сказал: «Это Агафье Никитишне».

Najpierw odprawiono nabożeństwo, podczas którego Anton Iwanicz zwołał służących, zapalił świecę i przyjął ksiądz księgę, gdy ten skończył czytać, a potem przekazał ją diakonowi, a na koniec nalał do fiolety święconej wody, schował do kieszeni i powiedział: „To dla Agafii Nikiticznej”.

Сели за стол.

Usiadli przy stole.

Кроме Антона Иваныча и священника, никто по обыкновению не дотронулся ни до чего, но зато Антон Иваныч сделал полную честь этому гомерическому завтраку.

Oprócz Antona Iwanicza i księdza nikt, jak to było w zwyczaju, nie dotknął niczego, ale za to Anton Iwanicz sprawił, że ten homerycki śniadanie było wielkim wydarzeniem.

Анна Павловна все плакала и украдкой утирала слезы.

Anna Pawłowna cały czas płakała i ukradkiem ocierała łzy.

— Полно вам, матушка Анна Павловна, слезы-то тратить! — сказал Антон Иваныч с притворной досадой, наполнив рюмку наливкой. — Что вы его, на убой, что ли, отправляете? — Потом, выпив до, половины рюмку, почавкал губами.

– Dosyć już tych łez, matko Anno Pawłowno! – powiedział Anton Iwanicz z udawanym rozgoryczeniem, napełniając kieliszek nalewką. – Czy ty go chcesz wysłać na rzeź? – A potem, po wypiciu połowy kieliszka, pstryknął ustami.

— Что за наливка! какой аромат пошел! Этакой, матушка, у нас и по губернии-то не найдешь! — сказал он с выражением большого удовольствия.

– Co za nalewka! Jaki zapach! Taka nie znajdzie się nawet w całej naszej guberni! – powiedział z wyrazem wielkiej przyjemności.

— Это тре... те... годнич... ная! — проговорила, всхлипывая, Анна Павловна, — нынче для вас... только... откупорила.

– To trzyletnia... nalewka... – szlochała Anna Pawłowna. – Dziś dla ciebie... tylko... ją otworzyłam.

— Эх, Анна Павловна, и смотреть-то на вас тошно, — начал опять Антон Иваныч, — вот некому бить-то вас; бил бы да бил!

– Ech, Anno Pawłowno, nawet na ciebie patrzeć nie chce się – zaczął znowu Anton Iwanicz. – Nikt cię nie może skarcić; chciałbym, ale nie mogę!

— Сами посудите, Антон Иваныч, один сын, и тот с глаз долой: умру — некому и похоронить.

– Pomyśl sam, Anton Iwanicz, jeden syn, a ten zniknął z oczu: umrę, a nikt mnie nie pochowa.

— А мы-то на что? что я вам, чужой, что ли? Да куда еще торопитесь умирать? того гляди, замуж бы не вышли! вот бы поплясал на свадьбе! Да полноте плакать-то!

– A my co? Jestem dla ciebie obcy, czy co? Po co się tak spieszysz z umieraniem? Może jeszcze wyjdziesz za mąż! Mogłabym zatańczyć na twoim ślubie! A dosyć już tego płaczu!

— Не могу, Антон Иваныч, право не могу; не знаю сама, откуда слезы берутся.

– Nie mogę, Anton Iwanicz, naprawdę nie mogę; sama nie wiem, skąd te łzy się biorą.

— Этакого молодца взаперти держать! Дайте-ка ему волю, он расправит крылышки, да вот каких чудес наделает: нахватает там чинов!

– Trzymać takiego przystojniaka w zamknięciu! Daj mu wolność, a on rozwinie skrzydła i zdziała cuda: zdobędzie mnóstwo urzędów!

— Вашими бы устами да мед пить! Да что вы мало взяли пирожка? возьмите еще!

– Chciałbym, żebyś ty to powiedział! A dlaczego wziąłeś tak mało pierogów? Weź jeszcze!

— Возьму-с: вот только этот кусок съем.

– Wezmę: tylko ten kawałek zjem.

— За ваше здоровье, Александр Федорыч! счастливого пути! да возвращайтесь скорее; да женитесь-ка! Что вы, Софья Васильевна, вспыхнули?

– Za twoje zdrowie, Aleksandr Fiodorowicz! Szczęśliwej podróży! I wracaj szybko; a weź się za żonę! Co ty, Sofia Wasiljewna, się zdenerwowałaś?

— Я ничего.. я так...

– Nic... ja tylko...

— Ох, молодежь, молодежь! хе, хе, хе!

– Och, młodzież, młodzież! Hehehe!

— С вами горя не чувствуешь, Антон Иваныч, — сказала Анна Павловна, — так умеете утешить; дай бог вам здоровья! Да выкушайте еще наливочки.

– Z tobą nie czuję żadnego smutku, Anton Iwanicz – powiedziała Anna Pawłowna – potrafisz pocieszyć; niech Bóg cię chroni! A jeszcze wypij kilka kieliszków nalewki.

— Выпью, матушка, выпью, как не выпить на прощанье!

– Wypiję, mamo, wypiję, jak miałbym nie wypić na pożegnanie!

Кончился завтрак. Ямщик уже давно заложил повозку. Ее подвезли к крыльцу. Люди выбегали один за другим. Тог нес чемодан, другой — узел, третий — мешок, и опять уходил за чем-нибудь Как мухи сладкую каплю, люди облепили повозку, и всякий совался туда с руками.

Zakończyło się śniadanie. Zaprzęgacz już od dawna zaprzęgał powóz. Podjechał do werandy. Ludzie wychodzili jeden po drugim. Jeden niósł walizkę, drugi – paczkę, trzeci – worek, a potem znowu szedł po coś innego. Ludzie oblepili powóz jak muchy słodką kroplą, a każdy wpychał do niego ręce.

— Вот так лучше положить чемодан, — говорил один, — а тут бы коробок с провизией.

– Lepiej położyć walizkę w taki sposób – powiedział jeden – a tutaj może być pudełko z prowiantem.

— А куда же они ноги денут? — отвечал другой, — лучше чемодан вдоль, а коробок можно сбоку поставить.

– A gdzie oni postawią nogi? – odpowiedział drugi – Lepiej walizka wzdłuż, a pudełko można postawić z boku.

— Так тогда перина будет скатываться, коли чемодан вдоль: лучше поперек. Что еще? уклали ли сапоги-то?

– Wtedy pierzyna będzie się staczać, jeśli walizka będzie wzdłuż: lepiej poprzecznie. Co jeszcze? Ułożyliśmy już buty?

— Я не знаю. Кто укладывал?

– Nie wiem. Kto to robił?

— Я не укладывал. Поди-ка погляди — нет ли там наверху?

– Ja tego nie robiłem. Idź sprawdź – czy nie ma ich na górze?

— Да поди ты.

– Idź ty.

— А ты что? мне, видишь, некогда!

– A ty co? Nie mam czasu, widzisz!

— Вот еще, вот это не забудьте! — кричала девка, просовывая мимо голов руку с узелком.

– I jeszcze to – nie zapomnij! – krzyczała dziewczyna, wpychając rękę z paczką pomiędzy głowami.

— Давай сюда!

– Daj to tutaj!

— Суньте и это как-нибудь в чемодан; давеча забыли, — говорила другая, привставая на подножку и подавая щеточку и гребенку.

– Włóż to też do walizki; wcześniej zapomnieliśmy – mówiła inna, wstając na stopień i podając szczotkę i grzebień.

— Куда теперь совать? — сердито закричал на нее дородный лакей, — пошла ты прочь! видишь, чемодан под самым низом!

– Gdzie to teraz włożyć? – krzyknął na nią wściekły lokaj – odejdź! Widzisz, walizka jest na samym dole!

— Барыня велела; мне что за дело, хоть брось! вишь, черти какие!

– Pani kazała; co mnie to obchodzi, wyrzuć to! Widzisz, diabli jedni!

— Ну, давай, что ли, сюда скорее; это можно вот тут сбоку в карман положить.

– No, więc chodź tu szybko; możesz to włożyć do kieszeni z boku.

Коренная беспрестанно поднимала и трясла голову.

Korenna bez ustanku podnosiła i trzepała głową.

Колокольчик издавал всякий раз при этом резкий звук, напоминавший о разлуке, а пристяжные стояли задумчиво, опустив головы, как будто понимая всю прелесть предстоящего им путешествия, и изредка обмахивались хвостами или протягивали нижнюю губу к коренной лошади.

Każdorazowo dzwonek wydawał ostry dźwięk, przypominający o rozstaniu, a konie stały zamyślone, z opuszczonymi głowami, jakby rozumiały cały urok zbliżającej się podróży, i od czasu do czasu machały ogonami albo wyciągały dolną wargę do konia prowadzącego.

Наконец настала роковая минута.

Nadeszła w końcu fatalna chwila.

Помолились еще.

Jeszcze się pomodlili.

— Сядьте, сядьте все! — повелевал Антон Иваныч, — извольте сесть, Александр Федорыч! и ты, Евсей, сядь. Сядь же, сядь! — И сам боком, на секунду, едва присел на стул. — Ну, теперь с богом!

– Usiądźcie, wszyscy usiądźcie! – nakazał Anton Iwanicz – proszę usiąść, Aleksandr Fiodorowicz! A ty, Jewsei, usiądź. Usiądź, usiądź! – I sam na chwilę usiadł na krześle. – No, teraz w drogę!

Вот тут-то Анна Павловна заревела и повисла на шею Александру.

Właśnie wtedy Anna Pawłowna zaczęła płakać i rzuciła się na szyję Aleksandra.

— Прощай, прощай, мой друг! — слышалось среди рыданий, — увижу ли я тебя?..

– Żegnaj, żegnaj, mój przyjacielu! – słychać było wśród łkania – czy jeszcze cię zobaczę?..

Дальше ничего нельзя было разобрать. В эту минуту послышался звук другого колокольчика: на двор влетела телега, запряженная тройкой. С телеги соскочил, весь в пыли, какой-то молодой человек, вбежал в комнату и бросился на шею Александру.

Dalej nic nie można było zrozumieć. W tym momencie zabrzmiał dźwięk drugiego dzwonka: na dziedziniec wjechała zaprzężona w trzy konie bryczka. Z bryczki wysprężał się cały w pyłu jakiś młody człowiek, wbiegł do pokoju i rzucił się na szyję Aleksandra.

— Поспелов!.. — Адуев!.. — воскликнули они враз, тиская друг друга в объятиях.

– Pospełow!.. – Adujew!.. – wykrzyczeli obaj, obejmując się nawzajem.

— Откуда ты, как?

– Skąd jesteś, jak się masz?

— Из дому, нарочно скакал целые сутки, чтоб проститься с тобой.

– Z domu, specjalnie przyjechałem całą noc, żeby się z tobą pożegnać.

— Друг! друг! истинный друг! — говорил Адуев со слезами на глазах. — За сто шестьдесят верст прискакать, чтоб сказать прости! О, есть дружба в мире! Навек, не правда ли? — говорил пылко Александр, стискивая руку друга и наскакивая на него.

– Przyjacielu! Przyjacielu! Prawdziwy przyjaciel! – mówił Adujew ze łzami w oczach. – Przyjechać sto sześćdziesiąt wiorst, żeby się pożegnać! Och, istnieje przyjaźń na świecie! Na zawsze, prawda? – mówił gorączkowo Aleksander, ściskając dłoń przyjaciela i rzucając się na niego.

— До гробовой доски! — отвечал тот, тиская руку еще сильнее и наскакивая на Александра.

– Aż do grobu! – odpowiedział ten drugi, ściskając rękę jeszcze mocniej i rzucając się na Aleksandra.

— Пиши ко мне! — Да, да, и ты пиши!

– Pisz do mnie! – Tak, tak, a ty też pisz!

Анна Павловна не знала, как и обласкать Поспелова. Отъезд замедлился на полчаса. Наконец собрались.

Anna Pawłowna nie wiedziała, jak pochwalić Pospełowa. Wyjazd opóźnił się o pół godziny. W końcu wszyscy się zbierali.

Все пошли до рощи пешком. Софья и Александр в то время, когда переходили темные сени, бросились друг к другу.

Wszyscy poszli pieszo do lasu. Gdy przechodzili przez ciemne zacienienia, Sofia i Aleksander rzucili się sobie w ramiona.

— Саша! Милый Саша!.. — Сонечка! — шептали они, и слова замерли в поцелуе.

– Sasza! Mój Sasza!.. – Soneczka! – szepiali, a słowa utonęły w pocałunku.

— Вы забудете меня там? — сказала она слезливо.

– Zapomnisz o mnie tam? – zapytała ze łzami w oczach.

— О, как вы меня мало знаете! я ворочусь, поверьте, и никогда другая...

– Och, jak mało mnie znasz! Wrócę, uwierz mi, i nigdy inna…

— Вот возьмите скорей: это мои волосы и колечко.

– Weź to szybko: to moje włosy i pierścionek.

Он проворно спрятал и то и другое в карман.

Szybko schował je oba do kieszeni.

Впереди пошли Анна Павловна с сыном и с Поспеловым, потом Марья Карловна с дочерью, наконец священник с Антоном Иванычем. В некотором отдалении ехала повозка. Ямщик едва сдерживал лошадей. Дворня окружила в воротах Евсея.

Na czele szli Anna Pawłowna z synem i Pospełowem, potem Marja Karłowna z córką, a na koniec ksiądz z Antonem Iwaniczem. Nieco dalej jechał powóz. Zaprzęgacz ledwo trzymał konie na wodzy. Służba otoczyła Jewseja przy bramie.

— Прощай, Евсей Иваныч, прощай, голубчик, не забывай нас! — слышалось со всех сторон.

– Żegnaj, Jewseju Iwaniczu, żegnaj, słonko, nie zapomnij o nas! – słychać było zewsząd.

— Прощайте, братцы, прощайте, не поминайте лихом!

– Żegnajcie, bracia, żegnajcie, nie żywcie urazy!

— Прощай, Евсеюшка, прощай, мой ненаглядный! — говорила мать, обнимая его, — вот тебе образок; это мое благословение. Помни веру, Евсей, не уйди там у меня в бусурманы! а не то прокляну! Не пьянствуй, не воруй; служи барину верой и правдой. Прощай, прощай!..

– Żegnaj, Jewsejuśko, żegnaj, mój ukochany! – mówiła matka, przytulając go. – Oto ci medalion; to moje błogosławieństwo. Pamiętaj o wierze, Jewseju, nie stań się tam niewierzącym! A jeśli to się stanie, przeklnę cię! Nie pij, nie kradnij; służ swojemu panu wiernie i uczciwie. Żegnaj, żegnaj!..

Она закрыла лицо фартуком и отошла.

Zasłoniła sobie twarz fartuchem i odeszła.

— Прощай, матушка! — лениво проворчал Евсей. К нему бросилась девчонка лет двенадцати.

– Żegnaj, matko! – leniwie mruknął Jewsej. Podbiegła do niego dwunastoletnia dziewczynka.

— Простись с сестренкой-то! — сказала одна баба.

– Pożegnaj się z siostrą! – powiedziała jedna z kobiet.

— И ты туда же! — говорил Евсей, целуя ее, — ну, прощай, прощай! пошла теперь, босоногая, в избу!

– I ty to samo! – mówił Jewsej, całując ją. – No, żegnaj, żegnaj! Idź teraz, bosa, do chałupy!

Отдельно от всех, последняя стояла Аграфена. Лицо у нее позеленело.

Oddzielnie od wszystkich stała na końcu Agrafena. Jej twarz zrobiła się zielona.

— Прощайте, Аграфена Ивановна! — сказал протяжно, возвысив голос, Евсей и протянул к ней руки.

– Żegnaj, Agrafeno Iwanowna! – powiedział Jewsej, podnosząc głos i wyciągając do niej ręce.

Она дала себя обнять, но не отвечала на объятие; только лицо ее искривилось.

Pozwoliła mu się przytulić, ale nie odwzajemniła się; tylko jej twarz się wykrzywiła.

— На вот тебе! — сказала она, вынув из-под передника и сунув ему мешок с чем-то. — То-то, чай, там с петербургскими-то загуляешь! — прибавила она, поглядев на него искоса. И в этом взгляде выразилась вся тоска ее и вся ревность.

– Masz to! – powiedziała, wyciągając spod fartucha worek z czymś i wręczając go Jewseju. – Pewnie się tam upijesz z tymi petersburżanami! – dodała, spoglądając na niego przelotnie. W tym spojrzeniu była cała jej tęsknota i cała zazdrość.

— Я загуляю, я? — начал Евсей. — Да разрази меня на этом месте господь, лопни мои глаза! чтоб мне сквозь землю провалиться, коли я там что-нибудь этакое...

– Ja się upiję, ja? – zaczął Jewsej. – Niech mnie Bóg ukarze na miejscu, niech mi oczy wypadną! Lepiej bym się ziemią pochował, gdybym tam coś takiego zrobił...

— Ладно! ладно! — недоверчиво бормотала Аграфена, — а сам-то — у!

– Dobra! Dobra! – mruknęła Agrafena z niedowierzaniem. – A ty sam – uch!

— Ах, чуть не забыл! — сказал Евсей и достал из кармана засаленную колоду карт. — Нате, Аграфена Ивановна, вам на память; ведь вам здесь негде взять.

– Ach, prawie bym zapomniał! – powiedział Jewsej i wyciągnął z kieszeni poplamioną talię kart. – Masz, Agrafeno Iwanowno, na pamiątkę; w końcu nie masz tu z czego grać.

Она протянула руку.

Ona wyciągnęła rękę.

— Подари мне, Евсей Иваныч! — закричал из толпы Прошка.

– Podaruj mi to, Jewsej Iwaniczu! – krzyknął z tłumu Proszka.

— Тебе! да лучше сожгу, чем тебе подарю! — и он спрятал карты в карман.

– Tobie! Lepiej spalę, niż ci dam! – i schował karty do kieszeni.

— Да мне-то отдай, дурачина! — сказала Аграфена.

– Ale daj mi to, głupku! – powiedziała Agrafena.

— Нет, Аграфена Ивановна, что хотите делайте, а не отдам; вы с ним станете играть. Прощайте!

– Nie, Agrafeno Iwanowno, rób, co chcesz, ale nie oddam. Będziecie z nim grać. Żegnaj!

Он, не оглянувшись, махнул рукой и лениво пошел вслед за повозкой, которую бы, кажется, вместе с Александром, ямщиком и лошадьми мог унести на своих плечах.

Bez oglądania się machnął ręką i leniwie poszedł za wozem, który mógłby chyba unieść na ramionach razem z Aleksandrem, woźnicą i końmi.

— Проклятый! — говорила Аграфена, глядя ему вслед и утирая концом платка капавшие слезы.

– Nieszczęsny! – mówiła Agrafena, patrząc za nim i wycierając łzy końcem chusteczki.

У рощи остановились. Пока Анна Павловна рыдала и прощалась с сыном, Антон Иваныч потрепал одну лошадь по шее, потом взял ее за ноздри и потряс в обе стороны, чем та, казалось, вовсе была недовольна, потому что оскалила зубы и тотчас же фыркнула.

Zatrzymali się przy zagajniku. Gdy Anna Pawłowna płakała i żegnała się z synem, Anton Iwanicz poklepał jednego konia po szyi, a potem chwycił go za nozdrza i potrząsnął nim z obu stron, co koniom się najwyraźniej nie podobało, bo wykazały złość i natychmiast parsknęły.

— Подтяни подпругу у коренной-то, — сказал он ямщику, — вишь, седелка-то на боку!

– Podciągnij uprząż u konia pociągowego – powiedział woźnicy – patrz, siodło jest uchylone!

Ямщик посмотрел на седелку и, увидев, что она на своем месте, не тронулся с козел, а только кнутом поправил немного шлею.

Woźnik spojrzał na siodło i, przekonawszy się, że jest na swoim miejscu, nie ruszył z miejsca, tylko poprawił nieco uprząż za pomocą bata.

— Ну, пора, бог с вами! —

– No, czas już, niech Bóg będzie z wami!

говорил Антон Иваныч, — полно, Анна Павловна, вам мучить-то себя!

– Powiedział Anton Iwanicz. – Dosyć, Anno Pawłowno, nie męcz się!

А вы садитесь, Александр Федорыч; вам надо засветло добраться до Шишкова.

A ty wsiadaj, Aleksandr Fiodorowicz; musisz dotrzeć do Sziszkowa przed świtem.

Прощайте, прощайте, дай бог вам счастья, чинов, крестов, всего доброго и хорошего, всякого добра и имущества!!!

Na odprawę, na odprawę, niech Bóg da ci szczęście, urzędy, ordery, wszystko dobre i przyjemne, wszelkie dobro i mienie!!!

Ну, с богом, трогай лошадей, да смотри там косогором-то легче поезжай! —

No, niech Bóg błogosławi, ruszaj z koniami i uważaj, żeby nie jechać za szybko po stromym zboczu!

прибавил он, обращаясь к ямщику.

– dodał, zwracając się do woźnika.

Александр сел, весь расплаканный, в повозку, а Евсей подошел к барыне, поклонился ей в ноги и поцеловал у ней руку. Она дала ему пятирублевую ассигнацию.

Aleksandr wsiadł do powozu w całkowitym rozpaczu, a Jewsei podszedł do pani, ukłonił się jej do stóp i ucałował jej rękę. Otrzymał od niej pięciorublową asygnację.

— Смотри же, Евсей, помни: будешь хорошо служить, женю на Аграфене, а не то...

– Pamiętaj, Jewsei, jeśli będziesz dobrze służył, ożenię cię z Agrafeną, a jeśli nie...

Она не могла говорить дальше.

Nie była w stanie kontynuować.

Евсей взобрался на козлы.

Jewsei wspiął się na platformę.

Ямщик, наскучивший долгим ожиданием, как будто ожил; он прижал шапку, поправился на месте и поднял вожжи; лошади тронулись сначала легкой рысью.

Woźnik, znudzony długim oczekiwaniem, nagle ożywił się; założył czapkę, ustawił się wygodnie i chwycił za lejce; konie ruszyły najpierw lekkim kłusem.

Он хлестнул пристяжных разом одну за другой, они скакнули, вытянулись, и тройка ринулась по дороге в лес.

Uderzył batem po kolejnych koniach, one podskoczyły, wyprostowały się i zaprzęg zaszedł drogą w głąb lasu.

Толпа провожавших осталась в облаке пыли безмолвна и неподвижна, пока повозка не скрылась совсем из глаз.

Tłum ludzi machających na pożegnanie został pochłonięty przez chmurę pyłu i pozostał w ciszy i bezruchu, dopóki powóz całkowicie nie zniknął z ich pola widzenia.

Антон Иваныч опомнился первый.

Anton Iwanicz jako pierwszy otrząsnął się z oszołomienia.

— Ну, теперь по домам! — сказал он.

– A teraz do domów! – powiedział.

Александр смотрел, пока можно было, из повозки назад, потом упал на подушки лицом вниз.

Aleksander patrzył z powozu na odjeżdżających tak długo, jak to było możliwe, po czym upadł na poduszki, twarzą do dołu.

— Не оставьте вы меня, горемычную, Антон Иваныч! — оказала Анна Павловна, — отобедайте здесь!

– Nie zostawiaj mnie, nieszczęśliwą, Anton Iwaniczu! – zawołała Anna Pawłowna – zjedzmy tu obiad!

— Хорошо, матушка, я готов: пожалуй, и отужинаю.

– Dobrze, matko, jestem gotowy: chyba zjem kolację.

— Да вы бы уж и ночевали.

– A może zostaniesz na noc?

— Как же: завтра похороны!

– Jasne, jutro pogrzeb!

— Ах, да! Ну, я вас не неволю. Кланяйтесь Федосье Петровне от меня, — скажите, что я душевно огорчена ее печалью и сама бы навестила, да вот бог, дескать, и мне послал горе — сына проводила.

– Ach, tak! Cóż, nie zmuszę cię. Przekaż od mnie pozdrowienia Fiedosji Pietrownej i powiedz, że jestem głęboko poruszona jej smutkiem i sama by ją odwiedziła, ale Bóg chciał, bym też przeżyła żałobę – odprowadzałam syna.

— Скажу-с, скажу, не забуду.

– Powiem, powiem, nie zapomnę.

— Голубчик ты мой, Сашенька! — шептала она, оглядываясь, — и нет уж его, скрылся из глаз!

– Mój aniołku, Saszenko! – szepnęła, oglądając się – i już go nie ma, zniknął z oczu!

Адуева просидела целый день молча, не обедала и не ужинала. Зато говорил, обедал и ужинал Антон Иваныч.

Adueva siedziała w ciszy przez cały dzień, nie jadła obiadu ani kolacji. Za to Anton Iwanicz rozmawiał, jadł i pił.

— Где-то он теперь, мой голубчик? — скажет только она иногда.

– Gdzie on teraz jest, mój aniołku? – pytała czasem.

— Уж теперь должен быть в Неплюеве. Нет, что я вру? еще не в Неплюеве, а подъезжает; там чай будет пить, — отвечает Антон Иваныч.

– Powinien być już w Nieplujewie. Nie, przesadzam? Jeszcze nie w Nieplujewie, ale zbliża się; tam będzie pił herbatę – odpowiedział Anton Iwanicz.

— Нет, он в это время никогда не пьет.

– Nie, on o tej porze nigdy nie pije.

И так Анна Павловна мысленно ехала с ним. Потом, когда он, по расчетам ее, должен был уже приехать в Петербург, она то молилась, то гадала в карты, то разговаривала о нем с Марьей Карповной.

I tak Anna Pawłowna w myślach podróżowała z nim. Później, gdy według jej obliczeń powinien już dotrzeć do Petersburga, modliła się, wróżyła z kart i rozmawiała o nim z Marią Karpową.

А он?

A on?

С ним мы встретимся в Петербурге.

Spotkamy się z nim w Petersburgu.