Una delle poche cose, anzi forse la sola ch’io sapessi di certo era questa: che mi chiamavo Mattia Pascal.

Tek bildiğim şey buydu: Adım Mattia Pascal'dı.

E me ne approfittavo.

Ve bunu kullanıyordum.

Ogni qual volta qualcuno de’ miei amici o conoscenti dimostrava d’aver perduto il senno fino al punto di venire da me per qualche consiglio o suggerimento, mi stringevo nelle spalle, socchiudevo gli occhi e gli rispondevo:

Her zaman, arkadaşlarımdan veya tanıdıklarımdan biri aklını kaçırdığında ve bana tavsiye veya öneri için geldiğinde, omuzlarımı silkiyordum, gözlerimi kırpıştırıyordum ve ona şöyle cevap veriyordum:

— Io mi chiamo Mattia Pascal.

— Benim adım Mattia Pascal.

— Grazie, caro. Questo lo so.

— Teşekkür ederim tatlım. Bunu biliyorum.

— E ti par poco?

— Ve bu seni tatmin etmiyor mu?

Non pareva molto, per dir la verità, neanche a me. Ma ignoravo allora che cosa volesse dire il non sapere neppur questo, il non poter più rispondere, cioè, come prima, all’occorrenza:

Doğrusu, bu pek tatmin edici değildi, benim için bile. Ama o zamanlar bunu bilmiyordum: bunu bile bilmemek, artık cevap verememek, yani eskisi gibi ihtiyaç duyulduğunda cevap verememek ne anlama geliyordu?

— Io mi chiamo Mattia Pascal.

— Benim adım Mattia Pascal.

Qualcuno vorrà bene compiangermi (costa così poco), immaginando l’atroce cordoglio d’un disgraziato, al quale avvenga di scoprire tutt’a un tratto che...

Bazıları bana acıracak (çok kolay), bir talihsizinin korkunç üzüntüsünü hayal ederek, ki o talihsiz birdenbire fark ediyor ki...

sì, niente, insomma: né padre, né madre, né come fu o come non fu; e vorrà pur bene indignarsi (costa anche meno) della corruzione dei costumi, e de’ vizii, e della tristezza dei tempi, che di tanto male possono esser cagione a un povero innocente.

Evet, hiçbir şey, yani: ne babası, ne annesi, ne nasıl olduğu, ne de olmadığı; ve o zamanların ahlak bozukluğuna, ahlaksızlıklarına ve üzüntüsüne de öfkelenmek isteyecek (bu daha da kolay), ki bu zamanlar bir zavallı masumun bu kadar kötü bir şeye neden olabilir.

Ebbene, si accomodi.

Peki, oturun.

Ma è mio dovere avvertirlo che non si tratta propriamente di questo.

Ama onu uyarmam gerekiyor ki asıl mesele bu değil.

Potrei qui esporre, di fatti, in un albero genealogico, l’origine e la discendenza della mia famiglia e dimostrare come qualmente non solo ho conosciuto mio padre e mia madre, ma e gli antenati miei e le loro azioni, in un lungo decorso di tempo, non tutte veramente lodevoli.

Burada, bir aile ağacında, ailemin kökenini ve soyunu açıklayabilirim ve gösterebilirim ki ben sadece babamı ve annemi tanımakla kalmadım, aynı zamanda atalarımı ve onların eylemlerini de tanıdım, uzun bir süre boyunca, hepsi de gerçekten övülecek değildi.

E allora?

Peki o zaman?

Ecco: il mio caso è assai più strano e diverso; tanto diverso e strano che mi faccio a narrarlo.

İşte: benim durumum çok daha tuhaf ve farklı; o kadar farklı ve tuhaf ki bunu anlatmak istiyorum.

Fui, per circa due anni, non so se più cacciatore di topi che guardiano di libri nella biblioteca che un monsignor Boccamazza, nel 1803, volle lasciar morendo al nostro Comune.

Yaklaşık iki yıl boyunca, bilmiyorum, bir kütüphane görevlisinden daha çok fare avcısıydım, tıpkı 1803'te bir monsieur Boccamazza'nın ölümünden sonra Belediye'ye bıraktığı kitaplar gibi.

È ben chiaro che questo Monsignore dovette conoscer poco l’indole e le abitudini de’ suoi concittadini; o forse sperò che il suo lascito dovesse col tempo e con la comodità accendere nel loro animo l’amore per lo studio.

Açıkça bu monsieur, kentlilerinin eğilimleri ve alışkanlıkları hakkında pek bir şey bilmiyordu; ya da belki de umut ediyordu ki bıraktığı miras, zamanla ve rahatlıkla onların ruhunda çalışma aşkını ateşleyecekti.

Finora, ne posso rendere testimonianza, non si è acceso: e questo dico in lode de’ miei concittadini.

Şimdiye kadar, bunun için tanıklık edebilirim, ateşlenmedi: ve bunu kentlilerimi övmek için söylüyorum.

Del dono anzi il Comune si dimostrò così poco grato al Boccamazza, che non volle neppure erigergli un mezzo busto pur che fosse, e i libri lasciò per molti e molti anni accatastati in un vasto e umido magazzino, donde poi li trasse, pensate voi in quale stato, per allogarli nella chiesetta fuori mano di Santa Maria Liberale, non so per qual ragione sconsacrata.

Hediyeye rağmen Belediye, Boccamazza'ya o kadar minnettar olmadı ki ona en ufacık bir büstü bile dikmedi ve kitapları uzun yıllar boyunca büyük ve nemli bir depoya istifledi, sonra onları, tahmin edin ne hâlde, Santa Maria Liberale kilisesine yerleştirdi, bilmiyorum neden de olsa ayin yapılmamıştı.

Qua li affidò, senz’alcun discernimento, a titolo di beneficio, e come sinecura, a qualche sfaccendato ben protetto il quale, per due lire al giorno, stando a guardarli, o anche senza guardarli affatto, ne avesse sopportato per alcune ore il tanfo della muffa e del vecchiume.

Burada onları, herhangi bir ayrım gözetmeden, bir avantaj ve aynı zamanda bir maaş olarak, birkaç tembel kişiye emanet etti, ki bu kişiler, günde iki lira karşılığında, onlara bakmakla ya da hiç bakmadan, birkaç saat boyunca küflerin ve eskimişliğin kokusuna katlandılar.

Tal sorte toccò anche a me;

Ben de bunun kurbanıydım.

e fin dal primo giorno io concepii così misera stima dei libri, sieno essi a stampa o manoscritti (come alcuni antichissimi della nostra biblioteca), che ora non mi sarei mai e poi mai messo a scrivere, se, come ho detto, non stimassi davvero strano il mio caso e tale da poter servire d’ammaestramento a qualche curioso lettore, che per avventura,

Ve ilk günden itibaren kitaplara, ister basılı olsun ister el yazısı (ki bunlar kütüphanemizin bazı çok eski kitaplarıydı), o kadar küçük bir değer verdim ki şimdi asla yazmaya başlamazdım, eğer, dediğim gibi, durumumu tuhaf bulmasaydım ve bunun bir meraklı okuyucuya ders olsaydı, ki o okuyucu tesadüfen,

riducendosi finalmente a effetto l’antica speranza della buon’anima di monsignor Boccamazza, capitasse in questa biblioteca, a cui io lascio questo mio manoscritto, con l’obbligo però che nessuno possa aprirlo se non cinquant’anni dopo la mia terza, ultima e definitiva morte.

sonunda monsieur Boccamazza'nın iyi ruhunun eski umudunu gerçekleştirse ve bu kütüphane, ona bu el yazısını bıraktığım yere gelse, ancak elli yıl sonra, üçüncü, son ve kesin ölümümden sonra açılabilirdi.

Giacché, per il momento (e Dio sa quanto me ne duole), io sono morto, sì, già due volte, ma la prima per errore, e la seconda... sentirete.

Çünkü şu an (ve Tanrı bunun ne kadar üzücü olduğunu biliyor), öldüm, evet, iki kez öldüm, ama ilki bir hatayla, ve ikincisi... duyacaksınız.

L’idea o piuttosto, il consiglio di scrivere mi è venuto dal mio reverendo amico don Eligio Pellegrinotto, che al presente ha in custodia i libri della Boccamazza, e al quale io affido il manoscritto appena sarà terminato, se mai sarà.

Yazma fikri ya da daha doğrusu tavsiyesi, saygıdeğer arkadaşım don Eligio Pellegrinotto'dan geldi, ki şu anda Boccamazza'nın kitaplarını koruyor ve el yazısını, eğer tamamlanırsa, ona emanet edeceğim.

Lo scrivo qua, nella chiesetta sconsacrata, al lume che mi viene dalla lanterna lassù, della cupola; qua, nell’abside riservata al bibliotecario e chiusa da una bassa cancellata di legno a pilastrini, mentre don Eligio sbuffa sotto l’incarico che si è eroicamente assunto di mettere un po’ d’ordine in questa vera babilonia di libri.

Bunu burada, ayin yapılmamış olan küçük kilisede, yukarıdaki kubbeye aydınlatan fenerin ışığında yazıyorum; burada, kütüphanecinin bulunduğu ve düşük bir ahşap parmaklığıyla kapalı olan apsiste, don Eligio bu gerçek bir kitap karmaşasını düzenlemek için kendini kahramanca üstlendiği görevin zorluklarını çekiyor.

Temo che non ne verrà mai a capo.

Korkarım ki asla başarıya ulaşamayacak.

Nessuno prima di lui s’era curato di sapere, almeno all’ingrosso, dando di sfuggita un’occhiata ai dorsi, che razza di libri quel Monsignore avesse donato al Comune: si riteneva che tutti o quasi dovessero trattare di materie religiose.

Ondan önce hiç kimse, en azından toplu olarak, kitapların sırtlarına bir göz atmakla, bu monsieur'un Belediye'ye bağışladığı kitapların ne olduğunu bilmemişti; hepsinin dini konularda olması gerektiği düşünülüyordu.

Ora il Pellegrinotto ha scoperto, per maggior sua consolazione, una varietà grandissima di materie nella biblioteca di Monsignore; e siccome i libri furon presi di qua e di là nel magazzino e accozzati così come venivano sotto mano, la confusione è indescrivibile.

Şimdi Pellegrinotto, kendi memnuniyeti için, monsieur'un kütüphanesinde çok çeşitli konular buldu; ve kitaplar depo'da burada burada toplanmış oldukları için, karışıklık tarif edilemezdi.

Si sono strette per la vicinanza fra questi libri amicizie oltre ogni dire speciose: don Eligio Pellegrinotto mi ha detto, ad esempio, che ha stentato non poco a staccare da un trattato molto licenzioso Dell’arte di amar le donne, libri tre di Anton Muzio Porro, dell’anno 1571, una Vita e morte di Faustino Materucci, Benedettino di Polirone, che taluni chiamano beato, biografia edita a Mantova nel 1625.

Bu kitapların yakınlığı, ötesinde garip dostlukları doğurdu: don Eligio Pellegrinotto bana, örneğin, Anton Muzio Porro'nun 1571'de yayınlanan, Dell'arte di amar le donne (Kadınları Sevme Sanatı) adlı, oldukça ahlaksız bir kitabı, ve Faustino Materucci'nin, Polirone'deki keşiş olan ve bazıları tarafından kutsal sayılan, Vita e morte (Hayat ve Ölüm) adlı biyografisini ayırmakta zorlandığını söyledi. Bu biyografi, 1625'te Mantua'da yayınlandı.

Per l’umidità, le legature de’ due volumi si erano fraternamente appiccicate.

Nemden dolayı, iki cildin bağları birbirine yapışmıştı.

Notare che nel libro secondo di quel trattato licenzioso si discorre a lungo della vita e delle avventure monacali.

Unutmayın ki bu ahlaksız kitabın ikinci cildinde, manastır yaşamı ve maceraları uzunca anlatılıyordu.

Molti libri curiosi e piacevolissimi don Eligio Pellegrinotto, arrampicato tutto il giorno su una scala da lampionajo, ha pescato negli scaffali della biblioteca.

Don Eligio Pellegrinotto, gün boyu bir fener merdiveninde tırmanarak, kütüphane raflarından birçok ilginç ve keyifli kitapı çıkardı.

Ogni qual volta ne trova uno, lo lancia dall’alto, con garbo, sul tavolone che sta in mezzo; la chiesetta ne rintrona; un nugolo di polvere si leva, da cui due o tre ragni scappano via spaventati: io accorro dall’abside, scavalcando la cancellata; do prima col libro stesso la caccia ai ragni su pe’l tavolone polveroso; poi apro il libro e mi metto a leggiucchiarlo.

Her bulduğu kitabı, zarifçe, üstteki masaya fırlatıyor; küçük kilise yankılanıyor; bir toz bulutu yükseliyor, içinde iki veya üç örümcek korkuyla kaçıyor: ben de, parmaklığı aşarak, apsisten koşuyorum; önce kitabı masadaki tozlu yere bırakıyorum; sonra kitabı açıp okumaya başlıyorum.

Così, a poco a poco, ho fatto il gusto a siffatte letture.

Böylece, yavaş yavaş, bu tür okumalara alıştım.

Ora don Eligio mi dice che il mio libro dovrebbe esser condotto sul modello di questi ch’egli va scovando nella biblioteca, aver cioè il loro particolar sapore.

Şimdi don Eligio bana, benim kitabımın da bu kütüphane'de bulduğu kitapların örneğini izlemesi gerektiğini, yani onların özel tadına sahip olması gerektiğini söylüyor.

Io scrollo le spalle e gli rispondo che non è fatica per me.

Omuzlarımı silkiyor ve ona bunun benim için zor olmadığını söylüyorum.

E poi altro mi trattiene.

Ve başka bir şey daha var ki beni alıkoyuyor.

Tutto sudato e impolverato, don Eligio scende dalla scala e viene a prendere una boccata d’aria nell’orticello che ha trovato modo di far sorgere qui dietro l’abside, riparato giro giro da stecchi e spuntoni.

Don Eligio, terli ve tozlu olarak merdivenlerden iniyor ve apsisin arkasında kurduğu küçük bahçede bir nefes almaya gidiyor, bahçe de çitler ve dikenlerle çevrilmiş.

— Eh, mio reverendo amico, — gli dico io, seduto sul murello, col mento appoggiato al pomo del bastone, mentr’egli attende alle sue lattughe. —

— Eee, saygıdeğer dostum, — diyorum, duvara oturarak, bıyığımı çubuğun üstüne dayarken, o da marulunu suluyor.

Non mi par più tempo, questo, di scriver libri, neppure per ischerzo.

— Artık kitap yazmak için zamanım yok, hatta şaka olsun diye bile.

In considerazione anche della letteratura, come per tutto il resto, io debbo ripetere il mio solito ritornello: Maledetto sia Copernico!

Edebiyat hakkında da, her şey hakkında olduğu gibi, her zamanki repliğimi tekrar etmeliyim: Lanet olsun Copernicus'a!

— Oh oh oh, che c’entra Copernico! — esclama don Eligio, levandosi su la vita, col volto infocato sotto il cappellaccio di paglia.

— Ah ah ah, Copernicus ne alakası var! — diyor don Eligio, yüzü hasır şapkasının altında kırmızıya dönmüş olarak ayağa kalkıyor.

— C’entra, don Eligio. Perché, quando la Terra non girava...

— Alakası var, don Eligio. Çünkü, Dünya dönmediğinde...

— E dàlli! Ma se ha sempre girato!

— Bırak gitsin! Ama Dünya her zaman dönmüştür!

— Non è vero.

— Doğru değil.

L’uomo non lo sapeva, e dunque era come se non girasse.

İnsan bunu bilmiyordu, bu yüzden Dünya sanki dönmüyordu.

Per tanti, anche adesso, non gira.

Hala birçok kişi için Dünya dönmüyor.

L’ho detto l’altro giorno a un vecchio contadino, e sapete come m’ha risposto?

Geçen gün bir yaşlı köylüye bunu söyledim, ve tahmin edin bana nasıl cevap verdi?

ch’era una buona scusa per gli ubriachi.

Sarhoşlar için iyi bir mazeret olduğunu söyledi.

Del resto, anche voi, scusate, non potete mettere in dubbio che Giosuè fermò il Sole.

Aslında siz de, kusura bakmayın, Musa'nın Güneşi durdurduğunu inkar edemezsiniz.

Ma lasciamo star questo.

Ama bunu bırakalım.

Io dico che quando la Terra non girava, e l’uomo, vestito da greco o da romano, vi faceva così bella figura e così altamente sentiva di sé e tanto si compiaceva della propria dignità, credo bene che potesse riuscire accetta una narrazione minuta e piena d’oziosi particolari.

Ben diyorum ki, Dünya dönmüyordu ve insan, Yunan ya da Romalı olarak giyinmişken, kendini çok iyi gösteriyor ve kendini çok yüksek görüyor ve kendi haysiyetinden çok memnun oluyordu. Sanırım böyle bir anlatı, küçük detaylarla dolu olsa bile, kabul edilebilirdi.

Si legge o non si legge in Quintiliano, come voi m’avete insegnato, che la storia doveva esser fatta per raccontare e non per provare?

Quintilian'da, sizin bana öğrettiğiniz gibi, tarih anlatmak için yapılmalı, kanıtlamak için değil, değil mi?

— Non nego, — risponde don Eligio, — ma è vero altresì che non si sono mai scritti libri così minuti, anzi minuziosi in tutti i più riposti particolari, come dacché, a vostro dire, la Terra s’è messa a girare.

- Yadsınmıyorum, - diyor Don Eligio, - ama aynı zamanda, sizin söylediğiniz gibi Dünya dönmeye başladığından beri bu kadar küçük, hatta en ince ayrıntılara kadar detaylı kitaplar yazılmadı da doğru.

— E va bene!

- Peki!

Il signor conte si levò per tempo, alle ore otto e mezzo precise... La signora contessa indossò un abito lilla con una ricca fioritura di merletti alla gola...

Saygıdeğer kont saat tam sekizde ayağa kalktı... Kontes, boynunda zengin bir dantel işlemesi olan mavi bir elbise giydi...

Teresina si moriva di fame... Lucrezia spasimava d’amore...

Teresina açlıktan ölüyordu... Lucrezia aşkla çırpınıyordu...

Oh, santo Dio! e che volete che me n’importi?

Aman Tanrım! Ve bunun ne önemi var ki?

Siamo o non siamo su un’invisibile trottolina, cui fa da ferza un fil di sole, su un granellino di sabbia impazzito che gira e gira e gira, senza saper perché, senza pervenir mai a destino,

Biz ya da değiliz, güneşin bir ışın tarafından hareket ettirilen, deli gibi dönen bir kum tanesiyiz, hiçbir yere varmadan, hiçbir hedefe ulaşmadan, sadece dönüyoruz.

come se ci provasse gusto a girar così, per farci sentire ora un po’ più di caldo, ora un po’ più di freddo, e per farci morire – spesso con la coscienza d’aver commesso una sequela di piccole sciocchezze – dopo cinquanta o sessanta giri?

Sanki böyle dönmenin tadını çıkarıyoruz, bazen daha sıcak, bazen daha soğuk oluyor ve elli ya da altı turdan sonra ölürüz - genellikle bir dizi küçük aptallık yapmış olmanın farkındayken.

Copernico, Copernico, don Eligio mio, ha rovinato l’umanità, irrimediabilmente.

Kopernik, Kopernik, benim Don Eligio'm, insanlığı mahvetti, geri dönüşü olmayan bir şekilde.

Ormai noi tutti ci siamo a poco a poco adattati alla nuova concezione dell’infinita nostra piccolezza, a considerarci anzi men che niente nell’Universo, con tutte le nostre belle scoperte e invenzioni; e che valore dunque volete che abbiano le notizie, non dico delle nostre miserie particolari, ma anche delle generali calamità?

Artık hepimiz yeni düşünceye, sonsuz küçüklüğümüze yavaş yavaş uyum sağladık. Hatta Evren'de hiçbir şey değiliz, tüm güzel buluşlarımız ve icatlarımızla bile. Peki haberlerin ne önemi var ki, sadece özel sıkıntılarımız değil, genel felaketlerin bile?

Storie di vermucci ormai, le nostre.

Artık bizim hikayelerimiz sadece küçük detaylar.

Avete letto di quel piccolo disastro delle Antille?

Antiller'deki o küçük felaket hakkında bir şey okudunuz mu?

Niente.

Hiçbir şey.

La Terra, poverina, stanca di girare, come vuole quel canonico polacco, senza scopo, ha avuto un piccolo moto d’impazienza, e ha sbuffato un po’ di fuoco per una delle tante sue bocche.

Zavallı Dünya, dönmeye yorgun, o Polonyalı rahipin istediği gibi amaçsızca, biraz sabırsızlık gösterdi ve ağzından birkaç ateş püskürttü.

Chi sa che cosa le aveva mosso quella specie di bile.

Kim bilir onu ne tür bir öfke sürükledi.

Forse la stupidità degli uomini che non sono stati mai così nojosi come adesso. Basta.

Belki de insanların aptallığı, hiç bu kadar can sıkıcı olmadılar. Yeter artık.

Parecchie migliaja di vermucci abbrustoliti.

Binlerce yanmış küçük insan.

E tiriamo innanzi. Chi ne parla più?

Ve ileriye bakalım. Kim bunun hakkında daha fazla konuşuyor ki?

Don Eligio Pellegrinotto mi fa però osservare che, per quanti sforzi facciamo nel crudele intento di strappare, di distruggere le illusioni che la provvida natura ci aveva create a fin di bene, non ci riusciamo. Per fortuna, l’uomo si distrae facilmente.

Ancak Don Eligio Pellegrinotto bana, bizim acımasızca yanılsamaları yok etmeye, iyi niyetle yaratılan doğanın yanılsamalarını yok etmeye çalışmamıza rağmen başarılı olamadığımızı söylüyor. Şükür ki insan kolayca dikkati dağıtıyor.

Questo è vero. Il nostro Comune, in certe notti segnate nel calendario, non fa accendere i lampioni, e spesso – se è nuvolo – ci lascia al bujo.

Bu doğru. Belediyemiz, takvimde belirtilen bazı gecelerde sokak lambalarını yakmıyor ve genellikle - eğer bulutluysa - bizi karanlıkta bırakıyor.

Il che vuol dire, in fondo, che noi anche oggi crediamo che la luna non stia per altro nel cielo, che per farci lume di notte, come il sole di giorno, e le stelle per offrirci un magnifico spettacolo.

Bu da, esasen, bugün de ayın geceleri aydınlatmak için gökyüzünde olduğuna, tıpkı gündüzde güneşin ve yıldızların muhteşem bir gösteri sunması gibi inandığımız anlamına geliyor.

Sicuro.

Elbette.

E dimentichiamo spesso e volentieri di essere atomi infinitesimali per rispettarci e ammirarci a vicenda, e siamo capaci di azzuffarci per un pezzettino di terra o di dolerci di certe cose, che, ove fossimo veramente compenetrati di quello che siamo, dovrebbero parerci miserie incalcolabili.

Ve kendimizi saygı duymak ve birbirimizi hayran bulmak için sonsuz küçük atomlar olduğumuzu sık sık unutuyoruz, ve bir parça toprak için kavga edebiliyoruz veya bazı şeyler için üzülebiliriz, ki eğer gerçekten ne olduğumuzun farkında olsaydık, bunlar hesaplanamayan sefaletler olarak görülürdü.

Ebbene, in grazia di questa distrazione provvidenziale, oltre che per la stranezza del mio caso, io parlerò di me, ma quanto più brevemente mi sarà possibile, dando cioè soltanto quelle notizie che stimerò necessarie.

Peki, bu uygun dikkati dağıtmanın bir lütfuna teşekkür ederek ve durumumun tuhaflığından ötürü, kendimden bahsedeceğim, ama mümkün olduğunca kısa bir şekilde, yani sadece gerekli gördüğüm bilgileri vererek.

Alcune di esse, certo, non mi faranno molto onore; ma io mi trovo ora in una condizione così eccezionale, che posso considerarmi come già fuori della vita, e dunque senza obblighi e senza scrupoli di sorta.

Elbette, bunların bazıları beni pek onurlandırmayacak, ama şu anda o kadar olağanüstü bir durumdayım ki, kendimi zaten hayatın dışında görebiliyorum, dolayısıyla herhangi bir yükümlülük veya endişe duymuyorum.

Cominciamo.

Başlayalım.